ضرورت تصحیح دوباره کیمیای سعادت

کیمیای سعادت مهم‌ترین اثر فارسی ابوحامد محمّد غزالی است که در ایران دو بار تصحیح و منتشر شده است: بار نخست در سال 1319 به اهتمام احمد آرام و بار دوم در سال 1361 به کوشش حسین خدیوجم که پیشتر هم در سال 1354 نیمه نخست کتاب را به چاپ رسانده بود. این مقاله بر آن است تا با بررسی این دو چاپ، به‌ویژه تصحیح خدیوجم و مقایسه آن‌ها با نسخ کهن کتاب، کاستی‌ها و اشکالات این دو تصحیح را نشان دهد و ضرورت تصحیح دوباره کیمیا را گوشزد کند. در این راستا افزون بر نسخ اصلی مورد استفاده خدیوجم، از نسخه موزه ملک (مورّخ 605 ق.)، دو دستنویس موزه بریتانیا (مورّخ 644 ق. و 672 ق.) و نسخه نویافته اوپسالا (مورّخ 614 ق.) بهره برده و نشان داده‌ایم که معرفی نکردن کامل نسخه‌ها، انتخاب نابه‌جای نسخه/ نسخ اساس، نامعلوم بودن شیوه تصحیح و انتقادی نبودن آن، افتادگی‌ها، افزوده‌های بی‌پشتوانه و برخی اشتباهات فاحش در تصحیح واژه‌های غریب و نادر، مهم‌ترین اشکالات این دو چاپ ـ به‌ویژه چاپ خدیوجم ـ بوده است. این اشکالات به حدی است که گاه معنی و مفهوم عبارات دگرگون شده و به‌کلی با آنچه مولف در صدد بیان آن بوده، اختلاف پیدا کرده است.