بررسی صور ابهام و عوامل آن در رسایل عرفانی سهروردی

در این جستار صور ابهام و عوامل ایجاد آن را در رسایل عرفانی سهروردی- که از نوع داستان‌های رمزی هستند- بررسی کرده‌ایم. از آن جا که بیان عرفانی رمزی از نوع مفاهیم معرفتی است و طریقه تعبیر از آن فقط از طریق الفاظ متشابه ممکن است، سهروردی برای تبیین آن مفاهیم به تمثیل روی آورده است. تمثیل‌های رمزی او از روایت داستانی و نماد تشکیل شده و همین غلبه نمادها بر روایت داستانی ایجاد ابهام کرده است. در این مقاله بر اساس تاویل‌هایی که تا کنون از تمثیل‌های سهروردی صورت گرفته، ابهام‌های باقی مانده در این تمثیل‌ها و عوامل آن بررسی شده است. نتایج نشان می‌دهد میزان ابهامات در هر یک از این تمثیل‌ها، اولاً به پیش زمینه فکری و عقیدتی مخاطب و میزان آشنایی او با ذهنیّت و جهان‌بینی سهروردی و ثانیاً به نوع نمادهای به‌کار رفته در تمثیل(اساطیری، شخصی و تکراری بودن نمادها) بستگی دارد. بالاترین سطح ابهام را در رسایل آواز پر جبرییل، عقل سرخ، فی حقیقه العشق و رساله الطّیر می توان دید.