بررسی تقابل حقیقت و واقعیت در تاریخ بیهقی بر مبنای تحلیل گفتمان

گفتمان یا گفتمان های جامعه عصر ابوالفضل بیهقی با امکانات گسترده زبانی (گفتار و نوشتار) و غیرزبانی (زمینه‌ها و عوامل اعتقادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و...) تاثیر همه جانبه‌ای بر افکار، اعمال و سخنان شخصیت‌های حاضر در تاریخ بیهقی داشته اند. ابوالفضل بیهقی با وجود آن‌که راوی رویدادهای آن دوره است، یکی از افراد حاضر در گفتمان تاریخ بیهقی است و افکار و سخنانش تحت تاثیر گفتمان های آن دوره بوده است. دقت در افکار و سخنان بیهقی در نگرش به حاکمیت غزنویان و شخص سلطان، نشان می دهد در کلام او دوگانگی وجود دارد. در این مقاله، برای تبیین نقش بیهقی در گفتمان تاریخ بیهقی، با محوریت وجود دوگانگی در سخنان بیهقی، تقابل حقیقت و واقعیت در کلام بیهقی و وجود این تقابل در نگرش او به حکومت و شاه بررسی می‌شود. در این بررسی، نحوه استفاده بیهقی از ایدیولوژی در مشروعیت‌بخشی به حاکمیت غزنوی و نقش ذهن خودآگاه و ناخودآگاه او در نگرش به شاه و منصب او تحلیل می‌شود. نتایج این بررسی نشان می‌دهد دوگانگی در کلام بیهقی ناشی از «فراخوانی» و تاثیرپذیریِ او از جانب دو گفتمان متضاد است.