مقایسه «رویین تنی و چشم آسیب پذیر اسفندیار» در متن های فارسی میانه (پهلوی) و شاهنامه فردوسی

رویین‌تنی اسفندیار پاکدین و رواج دهنده دین مزدایی که بنابر ادبیات ایران باستان و متن‌های پهلوی و شواهد ذکر شده در وِجَر کرد دینی و سپس تاکید بر آن در زند وندیداد، به همت و دُعای اشو زرتشت و تقدیم ناری مقدس به او صورت پذیرفته، دارای ریشه‌ای بنیادین در فرهنگ ایران باستان بوده و زیربنای آن بر اساس منطقِ باورپذیریِ دینی و اندیشه‌های مزدیسنایی استوار است؛ در هیچ یک از متون اوستایی و پهلوی زردشتی کمترین نشانی ازآسیب پذیری چشم اسفندیار وجود ندارد. رویین‌تنی اسفندیار نیز در شاهنامه ـ علی رغم آن‌که افسانه تیرگز و چشم اسفندیار از جلوه خاصی برخوردار است ـ مورد تردید است. می‌توان احتمال داد «داستان آسیب‌پذیری چشم اسفندیار» از طریق راویان و ناقلان سنت‌های شفاهی کهن ماورا النهر و خراسان بزرگ و سیستان که محل پرورش داستان های اساطیری و حماسی بود، رواج پیدا کرد و سپس به تدریج با تغییر و تحولات گوناگونی به صورت یک روایت حماسی مدوّن که مجزّا و مستقل از خدای‌نامه بود، انعکاس یافت و ماخذی مورد وثوق و قابل استفاده برای نویسندگان شاهنامه‌های منثور شد. این داستانِ منفرد به شاهنامه ابومنصوری و سپس از آن طریق و یا به صورت جداگانه در کنار سایر مآخذِ فردوسی به شاهنامه راه یافت.