گذار از واژه‌نامه‌نگاری به فرهنگ‌نویسیِ گویشی؛ مطالعۀ موردیِ واژگان‌شناسی نام‌‌واژه‌های انواع بُز و گوسفند در گویش‌های لامردی و بختیاری

بهره‌گیری گویش‌پژوهان از قابلیت‌های معنی‌شناسی ساختارگرا و اصول فرهنگ‌نویسیْ مطالعاتِ موجود در حوزۀ واژگان‌شناسی گویشی را به سطح فرهنگ‌نویسی ارتقا می‌دهد. در این پژوهش برای نشان دادن ظرفیت‌ رویکردهای حوزه‌های واژگانی و مولفه‌های معنایی در به‌دست‌دادن تعاریف جنس‌وفصلی در فرهنگ‌های گویشی، روابط مفهومی در میان مجموعه‌ای از نام‌واژه‌های انواع بز و گوسفند در چند گویش فارسی مطالعه شده است. خودِ این مجموعه‌ها از چندین زیرمجموعۀ دیگر تشکیل می‌شوند که بر پایۀ مولفه‌های معنایی نژاد، جنسیت، سن، باروری، زایمان، رنگ‌ مو، شکل و حالت گوش‌ و چند مولفۀ دیگر قابل‌تمایز، صورت‌بندی و تعریف‌ هستند. تجربۀ نگارنده در استخراج نام‌واژه‌های انواع بز در گویش لامِردی (رایج در جنوب استان فارس) و مطالعۀ برخی اطلاعات مهم و تکمیلی از گویش بختیاری و چند گویش دیگر، همچنین بررسی واژه‌نامه‌های گویشی و داده‌های گویش‌شناسی نشان می‌دهد گویش‌پژوهان باید از واژگان‌شناسیِ مبتنی بر مصاحبۀ صرف با گویش‌وران گذر نموده و مطالعات خود را به سطح فرهنگ‌نویسی ارتقا دهند. در این سطح، آنان باید دست‌کم برای استخراج فهرست کاملی از واژگان مادّی گویش‌ها از ظرفیت معنی‌شناسی ساختارگرا بهره ببرند تا برای تدوین کلان‌ساختار فرهنگ گویشی فهرستِ کامل‌تر و دقیق‌تری از واژگان گویشی را برای ثبت در جایگاه سرمدخل‌های فرهنگ تدوین کنند و در خردساختار آن نیز قادر به ارائۀ تعریف‌‌های جنس‌وفصلی گردند. بدون توجه به پژوهش‌های تکمیلی زبان‌شناختی، تحقیقات میدانیِ گویش‌شناسان همواره دو نقص عمده خواهد داشت: یکی، فوت‌شدن تعداد قابل‌توجهی از نام‌واژه‌های دام‌های اهلی (در اینجا بز و گوسفند) و دیگری، تعاریف ناقص یا مبهم از نام‌واژه‌های استخراج‌شده.

from lexicon creating to dialect lexicography; a case study of the lexicon of the names of capra and sheep in lamerdi and bakhtiari dialects

dialect researchers’ use of the capabilities of structural semantics and the principles of lexicography elevates their studies in the field of dialect lexicon to the level of lexicography. discussing the capacity of approaches of lexical fields and semantic components in obtaining logical definitions in dialect dictionaries, the present study investigated the semantic relations among a set of nouns of capras and sheep in several persian dialects. these sets themselves consist of several other subsets that can be distinguished, classified, and defined based on the semantic components of breed, gender, age, fertility, childbirth, hair color, ear shape, and several other components. the author’s experience in listing the names of capras in the lamerdi dialect (a local dialect in the south of fars province, iran) and studying some important and supplementary information from bakhtiari dialect and several other dialects, as well as reviewing of dialect lexicons and dialectological data, indicated that dialect researchers should not only use interview-based action of producing vocabulary. they should elevate their studies to the level of lexicography. at this level, they are required to use the capacity of structural semantics to provide a complete list of the material words of the dialects in order to compile a more complete and accurate list of dialect words to be recorded in macrostructure of dialect dictionary, and in its microstructure they should be able to write logical definitions. regardless of the complimentary linguistic researches, linguists’ field study always have the major defects of missing a significant number of names for domestic animals (e.g., capra and sheep) and incomplete or ambiguous definitions of the listed names.