گزارش کهن‌ ترین دست ‌نویسِ مرزبان ‌نامه

تحریر سعدالدین وراوینی از مرزبان‌ نامۀ طبریِ اسپهبد مرزبان بن رستم از امهات متون متکلّف در میراث نثر فارسی است که اگرچه در بیش از یک قرن اخیر سه تصحیح از آن منتشر شده؛ هنوز تصحیحی منقّح از آن در دست نداریم. با دستیاب شدن نسخۀ کهن و سخت ارزشمندِ مورَخ روز پنج‌شنبه، دهم رمضان 698 هجری که با شمارۀ 216 در کتابخانۀ موزۀ باستان‌شناسی استانبول نگهداری می‌شود گشتگی‌ها (= تصحیفات) و افتادگی‌ها و افزوده‌ها و فقرات مبهم و بدخوانی‌ها و دگرگونی‌های گسترده در نسخه‌های دیگر که به هر سه چاپ راه یافته عیان می‌شود و ضرورت تصحیحی دیگر از متن را پیش می‌کشد. کاتب این نسخه مرتضی بن ابی‌طاهر بن احمد کاشی است که آن را در ناحیۀ شرقی بغداد که در آن عصر مرکز نگارگری و کتاب‌آرایی بوده به خط نسخ جلی در 215 برگِ 17 سطری استنساخ کرده است. خوانایی و وجه هنری خط و دقت در شکل نگارش حروف و کلمات چنان برای کاتب اهمیت داشته که از نقطه‌گذاری کامل پرهیز کرده و کمتر کلمه‌ای در سراسر متن می‌یابیم که آن را همواره به یک صورت کتابت کرده باشد.این نسخه علاوه بر اهمیتش در تصحیح متن مرزبان‌نامه __که شماری از آنها نمونه‌وار در انتهای مقاله آمده__ دارای سه نگاره به شیوۀ بغدادی است که تحت تاثیر هنر بودایی و شرق دور کشیده شده‌اند و از این منظر، مرزبان‌نامه جزو اندک‌شمار متون شناخته‌شدۀ فارسی مصوّری است که از اواخر قرن هفتم بر جای مانده است.

reporting the oldest manuscript of marzbannameh

sa’d al-din varavini's version of tabari’s marzbannameh by espahbod marzban bn rostam is one of the major texts in persian prose heritage. three revisions of the work have been published over the last century, but there is not a very authentic correctd versoin. being accessable the old precious manuscript dated back to thursday, 10 ramaza, 698 (ah), no. 216 in istanbul archeology museum, it becomes clear that three other corrected manuscripts bear many mistakes, omitted parts, added materials, vague contents, mis-reasings, and changes. this issue makes it necessary to correct the manuscript again. this manuscript is so far the oldest known version of marzbannameh in the world. so, this the first time that this valuable version is introduced in detail. this study introduces the most ancient manuscript of marzbannameh and tried to examine and discuss its unique features under headings the scribe and the scribing date, the writing stle of letters, the illustrations of the manuscript. examining his manuscript shows the vast changes, omitions, additions, vague points, and mis-understandings of other three manuscripts of marzbannameh. some examples are provided at the end of the paper.