بررسی سوانح حیات ابوالقاسم لاهوتی و نقد منابع ایرانی

آگاهی‌هایی که دربارۀ حیات پرهول و حادثۀ ابوالقاسم لاهوتی( 1264- 1336 ش) شاعرعصر مشروطه و معاصر در منابع ایرانی انعکاس یافته‌است چنان با ابهام و تناقض آمیخته است که بر اساس آن‌ها دشوار می‌توان تصویر روشنی از زندگی و سوانح حیات او ترسیم کرد. منابعی که به شرح احوال او پرداخته‌اند عمدتاً پس از قیام بد‌فرجام و گریز و غیبت او از ایران به تحریر درآمده و از همین‌رو از شائبۀ انواع شایعات و افسانه‌پردازی‌ها مصون نمانده‌اند. زندگی پرماجرای او نیز که فاصلۀ لاهوت و ناسوت را شتابان درنوردید، و نیمی از آن را در سال‌های آشوب‌ناک دورۀ مشروطه و جنگ جهانی اول در ایران و ترکیه گذرانید و نیمی دیگر را در آن سوی دیوارهای آهنین اتحاد جماهیر شوروی، زمینه‌های لازم را برای قصه‌پردازی و شایعه‌سازی دربارۀ او فراهم آورده و دست‌یابی به اطلاعات دقیق را با دشواری مواجه کرده است؛ از همین رو نه فقط آن‌چه گزارش‌گران احوال لاهوتی در زمان حیاتش در خصوص حوادث زندگی ودیدگاه ایدئولوژیک او نقل کرده اند غالبا ازدقّت و یا صحّت لازم برخوردار نیست، بلکه پژوهندگان متاخر شرح احوالش نیز درذکر رخدادهای زندگی او ازلغزش و خطا مصون نمانده‌اند، در این مقاله می‌کوشیم با بهره‌گیری ازاسناد و منابعی که کمتر مورد عنایت پژوهندگان زندگی و احوال لاهوتی قرار گرفته است و نیز باتحلیل محتوایی برخی از سرودهای او، ضمن نقد آگاهی های مندرج درمنابع ایرانی، بر پاره‌ای ابهامات و تناقضات موجود پرتو افکنیم و از این رهگذر تصویر دقیق تری از برخی جوانب حیات ادبی ، ایدئولوژیک وسیاسی او به دست بدهیم.