«تاجگه»یا «باجگه»؛ «طیّار، نوعی قایق» یا «طیّار، سازه‌ای در کاخ»، تصحیح و شرح یکی از مشکلات دیوان خاقانی

آثار خاقانی یکی از فاخرترین تولیدات زبان و ادبیات فارسی است که در طول سده‌های مختلف در سبک و اسلوب خود همچنان یگانه است. متاسفانه آثار خاقانی نیز مثل هر اثر کهن دیگری از تحریف‌ها و تصحیف‌ها برکنار نیست. این مشکل به ویژه در دیوان او بسیار پررنگ‌تر است. تشخیص نادرست نسخه اساس و اطمینان بیش از اندازه به آن، شناخته نبودن دستنویس‌های مضبوط دیگر، تفاوت زیاد سطح دانش شاعر با کاتب یا مصحح و نبود امکانات امروزی مثل اینترنت و موتورهای جستجوگر از جمله اصلی‌ترین دلایل این تصحیف‌ها و تحریف‌ها است. در این پژوهش برآنیم تا با روش کتابخانه‌ای و با کمک دستنویس‌های کهن و نیز منابع دیرین تاریخی و جغرافیایی یکی از بیت‌های بحث‌برانگیز دیوان را تصحیح کنیم و با توجه به صورت جدید بیت شرح دیگری از آن به‌دست دهیم. خاقانی در دو بیت دیوان به مکانی در بغداد اشاره می‌کند که در تمام دیوان‌های چاپی، شرح‌ها و جستارهاییکه بهآن پرداخته‌اند «باجگه» ضبط شده است و سال‌هاست خاقانی‌پژوهان این دو بیت را بر اساس همین نویسه «باجگه» شرح کرده‌اند. در این جستار نشان داده‌ایم نام درست این مکان «تاجگه» است و این مکان یکی از کاخ‌های مشهور خلفای عباسی در قرن ششم بوده است. در همین راستا کوشیده‌ایم تا آگاهای‌های پراکنده‌ای را که درباره این مکان در متون کهن وجود داشته دسته‌بندی کنیم و مکان دقیق این قصر را در جغرافیای تاریخی و امروزی بغداد نشان دهیم. از طرف دیگر سعی کرده‌ایم، معنای جدیدو متناسبی از واژه «طیار» و نیز آگاهی‌های دقیق‌تری از «زرسنجه طیار» عرضه کنیم.

tajgah or bajgah; tayyar or tayyarcorrection and description of one of the problems of khaqani's diwan

khaqani's works are one of the most magnificent productions of persian language and literature, which is still unique in its style and style over the centuries. unfortunately, khaqani's works, like any other ancient work, are not free from distortions and corrections. this problem is especially prominent in his diwan. s. in this research, we intend to correct one of the controversial verses of the court with the help of library method and with the help of ancient manuscripts as well as ancient historical and geographical sources, and according to the new form of the verse, another description of it can be obtained. let in two verses of the diwan, khaqani refers to a place in baghdad where bajgeh has been recorded in all the printed divans, descriptions and essays that have been dealt with, and khaqani has been researching these two verses for many years. they have described the basis of this letter bajgah. in this article, we have shown that the correct name of this place is tajgah and this place was one of the famous palaces of the abbasid caliphs in the sixth century. in this regard, we have tried to categorize the scattered information that exists about this place in ancient texts and show the exact location of this palace in the historical and modern geography of baghdad.