گونه‌شناسی نقد ادبی در نشریه ارمغان

با شکل‌گیری و انتشار مطبوعات از میانۀ دورۀ قاجار، بخشی از محتوای مطبوعات به مطالب و موضوعات ادبی اختصاص پیدا کرد و اندک‌اندک مجلات تخصصی در زمینۀ ادبیات در ایران شکل گرفت. یکی از حوزه‌هایی که نشریات ادبی به آن پرداخته‌اند، انتشار مقالاتی دربارۀ نقد متون ادبی بود. هر نشریه‌ای با توجه به رویکرد گردانندگان، به یک یا چند گونۀ ادبی توجه می‌کردند و آثار ادبی را بر آن اساس بررسی و نقد می‌کردند. نشریۀ ارمغان که از بهمن‌ماه 1298 در تهران با مدیریت حسن وحیددستگردی تا اسفندماه 1357 منتشر شد، یکی از نشریات تخصصی ادبیات در ایران است که قریب به شصت سال منتشر گردید و مقالات گوناگونی در حوزه نقد ادبی منتشر نمود. در پژوهش حاضر با بررسی تمامی شماره‌های نشریه از سال 1298 تا 1357 گونه‌ها و جریان‌های نقد ادبی نشریه به دست آمده است. بر همین اساس از میان 183 مقالۀ به دست آمده از نشریۀ ارمغان، طی 9 گونۀ عمده دسته‌بندی شده‌اند که از میان آن‌ها، گونۀ مطالعات تطبیقی با 59 مقاله و چهار رویکرد یکی از گونه‌های پر بسامد در نشریه ارمغان است و این در حالی است که هنوز مفهوم ادبیات تطبیقی به شکل درست در ایران شکل نگرفته است و از میان رویکردهای مطالعات تطبیقی، مطالعات برون‌فرهنگی به جهت نمایش قدرت تاثیرگذاری ادبیات فارسی موردتوجه بوده است. پس از آن به ترتیب نقد گونۀ ادبی با 31 و نقد زبانی با 27 مقاله و نقد بلاغی با 22 مقاله از پربسامدترین گونه‌های نقد در این نشریه هستند. با بررسی این گونه‌های نقد می‌توان گفت تمامی عرصه‌های نقد ادبی در این نشریه متاثر از رویکرد سنتی گردانندگان آن به ادبیات است و همین امر موجب شد تا در این نشریه تنها یک مقاله دربارۀ ماهیت نقد ادبی نوشته شود.

typology of literary criticism in armaghan magazine

from the formation and spread of the press from the middle of the qajar period, the press devoted part of their content to literary works, and specialized literary magazines gradually were established in iran. a part of the magazines was critiques of literary texts. in line with the editors’ ideas, every issue focused on one or more literary genres and reviewed and critiqued the literary works accordingly. armaghan magazine, published in tehran under the management of hassan vahid dastjerdi from january 1920 until february 1979, was a specialized literary magazine. the magazine was published for sixty years in iran and included various articles on literary criticism. examining all the issues of the magazine from 1920 to 1979, this study analyzed the types and trends of literary criticism in the magazine. 183 articles of the magazine were categorized into 9 major types, among of which ‘comparative studies’ including 59 articles and four approaches, was the most frequent type of criticism in armaghan magazine that aimed to establish the position of persian literature within the world literature. literary genre criticism (31 articles), linguistic criticism (27 articles) and rhetorical criticism (22 articles) were, repectively, the most frequent types of criticism in the magazine.