خاطره‏‌نامه‏‌های فارسی گونه‌‏ای رایج در میانِ زندگی‌‏نوشت‎های شخصیِ خاطره‏‌سرشت

زندگی‎نوشت‎های فارسی در مفهومی کلی، انواع نوشتارهای مشتمل بر روایتی واقع‏‌گرایانه از زندگی ایرانیان را دربرمی‌‏گیرد که با بیش از یک‌‏ونیم قرن سابقه، گستره آن همچنان رو به فزون است. می‏‌توان در کلی‏‌ترین تقسیم در راستای شناخت گونه‌‏های فرعی زندگی‎نوشت‎های شخصی، انواع حاصل از شیوه خاطره‎نویسی را مشتمل بر «تک‌‏خاطره»، «مجموعه تک‏‌خاطرات»، «خاطره‌‏نامه»، «اتوبیوگرافی» و «وقایع‎نامه شخصی» دانست که شناخت خاطره‏‌نامه‌‏ها و طبقه‌‏بندی گونه‌‏های آن، موضوع نوشتارِ پیش رو است. «خاطره‏‎نامه» (memoir) ‏نوعی زندگی‏نوشتِ شخصیِ خاطره‎سرشت است که به شرح مکتوب فرد درباره تنها بخشی برجسته از زندگی و تجربیاتش اختصاص دارد. خاطره‌‏‏‏‏‏‏‏نامه‏‌ها اغلب از سوی افراد مشهور، سیاستمداران، نظامیان ‏و صاحبان حرفه‌‏های اثرگذار به نگارش درمی‌‏آیند. در خاطره‏‌نامه‏‏ ترتیب خطی زمان و پیوستگی رویدادها در بافتی سلسله‌‏وار رعایت می‎شود و در شکل موفق آن با قوس احساسی و شخصی همراه است. شباهت میان این نوع نوشتاری و اتوبیوگرافی چنان است که حتی در غرب نیز وجوه تمایز آن‌ها به‌درستی شناخته و رعایت نمی‌‏شود؛ درحالی‌که منتقدان تاکید دارند که در اتوبیوگرافی، نویسنده، هدف است؛ حال آنکه در خاطره‏‎نامه، هدف، نه شخص نویسنده، بلکه رویداد/رویدادهای پیرامونیِ اوست. برجستگی نقش اجتماعی خاطره‏‎نامه در مقایسه با اتوبیوگرافی و قصد آن در ترسیم رویداد، دوره، گروه یا طبقه‌‏ای خاص موجب شده تا عمده خاطره‌‏نامه‌‏نویسان از شخصیتی تاریخی‌‏اجتماعی برخوردار باشند. مقاله پیش رو در پی ملاحظه صدها زندگی‏‌نوشت، به بازشناخت، معرفی، بیان ویژگی‏‌های برجسته این نوع و ذکر مصادیقی از آن اختصاص یافته است.

persian memoirs as a common type of memoir in life writings

life writing is the most common historical-literary trend in persian writings in the contemporary period. the history of these writings in iran is more than one and a half century and they are still increasing in number and variety. persian life writing as a general genre consists of the different writings. all of the writings contain a realistic account of the life of iranians. life writing includes “single memoir”, “memoir”, “autobiography” and “personal essays”. the study focused on the “memoir”. memoir is a type of personal writing that describes human life in writing, about only the most prominent part of his/her life and experiences. memoirs are often written by celebrities, politicians, militaries, and those whose jobs are very effective. in memoirs, the order of time and continuity of events are observed, and their success usually has an emotional and personal theme. the similarities between memoirs and autobiographies are such that even in the west, their distinctions are not properly recognized and observed. while skilled critics and writers note that in an autobiography, the author is the target, in the memoir, the goal is not the author himself, but the event/events of his life. compared to autobiography, the social role of memoirs is more prominent. so the memoirist intends primarily to depict a specific event, period, group, or class. hence, most memoir writers have a socio-historical character. this article was written after considering more than 800 lives. a large number of books were found that have common features in terms of structure and subject matter. this article is dedicated to recognizing, introducing and describing the outstanding features of this type with appropriate examples of it.