تحلیل کهن‌الگوی جمشیدکُشی در شاهنامه با تاکید بر داستان جمشید و کی‌خسرو

کهن‌الگوی جمشیدکشی در شاهنامه به شکل‌های گوناگون خود را نشان می‌دهد. چرایی پدیدار شدنِ این کهن‌الگو در داستان جمشید و چگونگیِ پیش‌گیری از آن از سوی کی‌خسرو، مساله اصلی این پژوهش است. داده‌های متنی به‌تفصیل از نیکی و خویشکاری مثبت جمشید یاد کرده، ازاین‌رو به شیوه تحلیلی-توصیفی، مساله ناسپاسی او مورد پرسش قرار گرفته و رد شده است. کی‌خسرو پیش از آن‌که با ناسپاسی و فریب‌‌خوردگی مردمان رو به رو شود و تخت شاهی از دستش به در رود با گمانه‌زنیِ درست درباره آینده تیره و تار، تاجِ شاهی را به لهراسب وامی‌گذارد. اگرچه خاندان زال و پهلوانان و بزرگان با او هم‌رای نیستند، اما با سخنان خردمندانه، آنان را نسبت به وضع خطیر خود و کشور آگاه می‌کند. کی‌خسرو با به انجام رساندن خویشکاری‌های خود که آبادی کشور و از میان برداشتن افراسیاب اهریمنی است، از سرِ خردمندی و رازدانی درمی‌یابد که دیگر بایسته است با کناره‌گیری از قدرت از بروز فاجعه جمشیدکُشی که آسیب جدی به کشور می‌رساند جلوگیری کند. ازاین‌رو هدف این پژوهش توضیح مساله‌ای است که در ناخودآگاه جمعی تباری حضور داشته و گاه‌به‌گاه کشور را دچار پریشانی می‌کرده است.

investigating the archetype of killing jamshid in shahnameh according to the story of kei khosrow and jamshid

the archetype of the killing jamshid has been represented in different forms in shahnameh. the main focus of the study is that reason this archetype appears in the story of jamshid and how kei khosrow prevents it. textual analyses have revealed the good and positive characteristic features of jamshid; therefore, his ingratitude was studied analytically and descriptively and disapproved. before kei khosrow confronts with the ingratitude and deceived people and lose throne, he ponders upon the dark future and leaves throne for lohrasb. although clan of zal and other champions do not agree with him, he informs them about the serious situation of the country and himself with his own wise speech. after kei khosrow completed his duties and conquering afrasiab, he decided to leave the throne to prevent killing jamshid that leads country to serious damages. the goal of this study was explicating the issue which exists in the subconscious of society and occasionally disturbs the country. consequently, the appearance of zahak, killing jamshid, and the bad condition of the country and iranian people reveal the presence of the archetype pf killing jamshid, because this archetype has this opportunity to exist in the era of jamshid.