خطاهای مولفانِ متون کهن ادب فارسی در معرفی ابوسعید ابوالخیر

برای ابوسعید ابوالخیر در فرهنگِ ایرانی، جایگاهی همانند سقراط در فرهنگِ یونانی در نظر گرفته شده است. این دو، به‌رغمِ آن‌که هیچ تالیفی از خود به یادگار نگذاشتند، امّا در تعدادی کثیر از کتاب‌ها حضوری پُررنگ دارند. نقش‌آفرینیِ ابوسعید در متونِ کهنِ ادب فارسی را به سه شکلِ مختلف می‌توان دید. یادکردها از او، یا دارای منبعی شناخته شده هستند و با ماخذِ اصلی خود از نظر محتوا هیچ مغایرتی ندارند؛ یا هیچ ماخذی مشخص برای آن‌ها نمی‌توان در نظر گرفت؛ یا این‌که به‌رغمِ مشخص بودنِ ماخذ، مضمونِ آن‌ها در مقایسه با منبعِ اصلی، مغایرتی فاحش دارد. هدف از جستارِ حاضر، معرفی این مغایرت‌ها و توضیح در بابِ علل متصوّر بر چگونگی پدید آمدنِ آن‌هاست. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد، خَبط و خَلطِ زندگانی اشخاصِ مختلف، در کنارِ نقلِ مسموعات به‌جای استناد به مآخذِ مکتوب و هم‌چنین استفاده از منابعِ واسطه در عوضِ رجوع به منابعِ اصلی، بیش‌ترین نقش را در شکل‌گیری این سهوها ایفا کرده است.

mistakes of authors of faults ancient persian literature in introducing abu sa’id abolkheir

the great reputation of abu sa’id among the sufi personalities and his influential personality on sufi traditions earned him excellent epithets such as sultan tarighat, sufi’s malek al-muluk, shahan shah moheban. in iranian culture, abu sa’id abolkheir has a similar status as that of socrates in greek culture. they have both been mentioned and cited in a large number of books, even though they have not written a single text. abu sa’id abolkheir’s role in ancient persian literature can be seen in three different ways: his remaining works have known sources with no difference between the works and their sources in term of content, they have no specific sources, or have specific sources but there are great differences between the works and the sources. the aim of the study was to identify the so-called discrepancies and the reasons behind them. it used a descriptive-analytical method and it is based on historical process of writing that literary works. the results revealed that several factors caused the problems, the most important of which are confusing people with each other, relying on the hearings instead of using authentic resources and using secondary resources instead of primary sources. the 16th century ah seems to be the beginning of emerging of mistakes in introducing some cases in abu sa’id’s biography. also the 8th century ah be the peak of these mistakes. the mistakes decrease intensively in the 13th century ah.