تصحیح و شرحِ بیتی چند از حافظ با گزارشی از کهن‌ترین نسخۀ کامل (کتابت 801 هجری)

با شناسایی، معرفی و انتشارِ چاپِ عکسیِ نسخۀ مورخ 801 ه.ق، متعلق به کتابخانۀ نور عثمانیۀ استانبول، که در حالِ حاضر، کهن‌ترین نسخۀ شناختۀ شدۀ کاملِ دیوانِ حافظ است، ضروری است ضبط‌های این نسخه، در قیاس با روایتِ نسخه‌های موجود، بررسیِ انتقادی شود؛ به‌ویژه آنکه با کشفِ این نسخه، برخی معادلات در زمینۀ روایتِ نسخه‌ها، نظمی نوین یافته است. به‌طورمثال اگر پیش‌تر، در موردی خاص، مصححان، ضبطِ نسخه‌ای را به دلیلِ متاخربودن، رد می‌کرده‌اند، اکنون همان ضبطِ متاخر، به پایمردیِ نسخۀ 801 ه.ق بر مسندِ ضبطِ اقدم نشسته است. پیش ‌از این، نسخۀ ایاصوفیه مورخ 813 ه.ق و نسخۀ خلخالی مورخ 827 ه.ق، از منظرِ قدمت، اهمیت و تبارشناسیِ نسخ، به‌عنوانِ دو نسخۀ سرگروه، در تصحیحاتِ معتبرِ دیوانِ حافظ، موردِ توجهِ خاص بوده‌اند و عمدۀ اختلافِ آراءِ حافظ‌پژوهان در بابِ ضبطِ برتر، با محوریتِ روایت‌های این دو نسخه شکل یافته است. تا جایی که می‌دانیم نسخۀ 801 ه.ق به ‌صورتِ انتقادی تصحیح نشده است و این نوشته می‌تواند جزوِ اولین گام‌ها در بررسیِ برخی روایت‌های این نسخه باشد. منابعِ موردِ مراجعۀ ما در این سنجش، علاوه بر نسخۀ 801 ه.ق، دفترِ دگرسانی‌ها –برگرفته از پنجاه نسخۀ خطیِ سدۀ نهم– و همچنین تصحیحاتِ معتبرِ دیوانِ حافظ است.

editing and explicating some couplets of hafez, including a report on the oldest, complete, and well-known manuscript of divan hafez (801 ah version)

with the discovery, introduction, and the publishing of the pictorial edition of 801 ah, belonging to nour library of othmani istanbul, which is currently the oldest known version of hafez divan, it is necessary to have a critical look at the records of this version compared to the existing ones. as a result of the discovery of this version, new issues in the field of the narratives of the copies have emerged. for example, if earlier, in some cases, editors rejected the recording of a copy due to its lateness, now the later recordings, thanks to the 801 ah version, are replaced the former recording. formerly, the copy of aya sofia dated 813 ah and the copy of khalkhali dated 827 ah were particularly regarded as the top versions among the valid editions of hafez due to their oldness, significance and archology and the main disagreements of scholars working on hafez’s divan about the superior recording were based on the narratives of these two versions. as far as we know, 801 ah version has not been edited critically. this paper could be among the first steps in the examination of some of the narratives of this version. the main sources of this study, beside the 801 ah version is the degarsaniha notebook- extracted from fifty hand-written manuscripts belonging to the 9th century and the valid editions of hafez divan.