بررسی منشا برخی فلزات سنگین در آب زیرزمینی آبخوان دشت مرند با استفاده از روش های آماری چند متغیره

دشت مرند یکی از دشت‌های حاصل خیز استان آذربایجان‌شرقی است که به دلیل کمبود آب‌های سطحی، آب زیرزمینی به‌عنوان مهم ترین منبع برای آبیاری زمین‌های کشاورزی می‌باشد. در این تحقیق از روش‌های آماری چند متغیره شامل ضریب همبستگی، تحلیل خوشه‌ای و تحلیل عاملی به‌منظور بررسی کیفیت آب زیرزمینی و منشا برخی فلزات سنگین استفاده شد. بدین منظور تعداد 25 نمونه از منابع آب زیرزمینی موجود در دشت مرند جمع‌آوری و غلظت بعضی فلزات سنگین، یون‌های اصلی و بعضی گونه ها و یون‌های فرعی (نیترات، فلوراید و سیلیس) اندازه‌گیری شد. نتایج تحلیل خوشه‌ای، نمونه‌های آب را در دو گروه مجزا قرار می‌دهد. گروه اول معرف آ‌‌ب‌های زیرزمینی شیرین و عمیق و گروه دوم معرف آب‌های شور با سختی بالا می‌باشد. براساس ماتریس همبستگی، غلظت فلزاتی همچون آهن، منگنز، کروم، آلومینیوم، باریم و آرسنیک دارای همبستگی بالایی با یون‌های اصلی (کلسیم، منیزیم، پتاسیم، سدیم، کلر، بیکربنات و سولفات) نیست که بیان‌کننده ورود این عناصر از طریق آلودگی‌های ناشی از فعالیت‌های انسانی می‌باشد. همچنین کادمیوم و سرب دارای همبستگی مثبت نسبتاً بالایی با یون‌های اصلی می‌باشند، که نشان می‌دهد احتمالاًً منشا این عناصر انحلال سنگ‌ها و سازندهای موجود در منطقه باشد. نتایج تحلیل عاملی نشان می دهد که تغییرات کیفیت آب زیرزمینی دشت مرند تحت تاثیر سه عامل اصلی به‌‌ترتیب شامل: 1- تاثیر سازندهای تبخیری و نمکی، هوازدگی طبیعی کانی‌ها و فرایند تعویض یونی،2- نشت از پساب‌های شهری و چاه‌های جذب خانگی و آبشویی کودهای کشاورزی و 3- هوازدگی سیلیکات‌های پتاسیم‌دار و کاربرد کودهای شیمیایی کشاورزی می‌باشد.