اندوخته و پویایی کربن خاک پس از آتش سوزی در مراتع نیمه استپی چهارمحال و بختیاری

آتش سوزی پوشش گیاهی مراتع یکی از دخالت های مهم بشر در اکوسیستم است که می تواند فرایندهای این اکوسیستم ها به ویژه معدنی شدن کربن خاک را دگرگون سازد. هدف از این پژوهش، بررسی پیامد آتش‌سوزی پوشش گیاهی بر توزیع ماده آلی و توان معدنی شدن کربن خاک (تنفس میکروبی) در مراتع نیمه استپی کرسنک واقع در استان چهارمحال و بختیاری بود. برای آن، مراتعی با تاریخچه‌ی آتش‌سوزی گوناگون که در سال‌های 1387، 1388 و 1389 به ترتیب 3، 2 و 1 سال پیش از این بررسی دچار آتش‌سوزی شده بودند، گزینش گردید. نمونه برداری از دو لایه رویین (10-0 سانتی متر) و زیرین (25-15 سانتی متر) خاک، از هر جایگاه دچار آتش سوزی و جایگاه کنار آن که دچار آتش نشده بود (شاهد) در 9 تکرار (سرهم 108 نمونه) انجام شد. سپس پیامد آتش بر اندوخته ماده آلی خاک، معدنی‌شدن کربن، تندی معدنی شدن کربن در کل خاک و خاکدانه‌های درشت و ریز با آزمون t مستقل در سطح احتمال 5 درصد بررسی شد. این پژوهش نشان داد که اندوخته ماده آلی خاک در نمونه‌های رویین، 1 و 2 سال پس از آتش‌سوزی در برابر شاهد به طور معنی دار کاهش یافت. آتش سبب کاهش معنی دار معدنی شدن کربن تنها در لایه رویین 1 سال پس از آتش شد، به گونه ای که کربن معدنی شده خاک در برابر شاهد 22 درصد کاهش یافت. پیامد آتش‌سوزی بر تندی معدنی شدن کربن خاک 1 و 2 سال پس از آتش در برابر مناطق شاهد معنی‌دار بود و تندی معدنی شدن کربن خاک در این تیمارها در برابر شاهد به ترتیب 34 و 22 درصد افزایش یافت. افزون بر آن، معدنی شدن کربن در لایه رویین و زیرین بخش درشت ماده آلی در تیمار 1 سال پس از آتش در برابر شاهد کاهش معنی دار نشان داد. در مجموع می توان دریافت که آتش‌سوزی در سال‌های نخستین پس از رخداد آن سبب کاهش تندی انباشت کربن در خاک شد، که با گذشت زمان پیامدهای زیانبار آن بر خاک تا اندازه ای کاهش یافت.