تاثیر فرارفت بر توازن انرژی در فرایند تبخیر- تعرق گیاه کلزا در منطقه تبریز

آزمایشی به منظور مطالعه تاثیر فرارفت بر توازن انرژی در فرایند تبخیر- تعرق زراعت کلزا در بهار سال 1389 طراحی و در ایستگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز به اجرا گذاشته شد. گیاه کلزا در داخل لایسیمتر مستقر در وسط مزرعه 6/1 هکتاری کشت گردید. شدت تبخیر-تعرق، شاخص سطح برگ و ارتفاع گیاه در داخل لایسیمتر اندازه گیری شدند. با استفاده از توازن انرژی در سطح مزرعه، ضریب پریستلی- تیلور(?)، نسبت مقدار تبخیر- تعرق حاصل از فرارفت به تبخیر- تعرق از سطوح پوشش گیاهی(r_ad )، نسبت شدت تبخیر- تعرق لایسیمتری به تابش خالص رسیده به سطح مزرعه (et/r_n ) در روزهای پس از کاشت، پدیده فرارفت در مزرعه کلزا تعیین شد. مقادیر منفی جریان گرمای محسوس (h)، وجود فرارفت از روز 39مین پس از کاشت را در منطقه تایید کرد. مقادیر ? و et/r_n نشان داد که در این منطقه فرارفت قابل توجهی بر فرایند تبخیر- تعرق موثر بوده است. مقادیر r_ad در برخی از روزهای فصل رشد کلزا به بالاتر از 60 درصد نیز رسید. این مسیله به روشنی تاثیر انرژی حاصل از فرارفت بر میزان تبخیر- تعرق را نشان می دهد. در منطقه مورد مطالعه بجز فرارفت منطقه ای، به دلیل کوچک بودن قطعات زیرکشت، متفاوت بودن زمان های آبیاری مزارع مجاور و آیش بعضی از قطعات، فرارفت محلی نیز بوقوع می پیوندد. بررسی ها نشان داد، وقتی که شاخص سطح برگ به 1 و ارتفاع گیاه به 15 سانتی متر رسیدند، شیب دمایی بین قطعه زیرکشت و اطراف آن، که ناشی از افزایش تعرق مرتبط با lai و ارتفاع بوته می باشد، باعث منفی شدن b و h شده و فرارفت اتفاق می افتد.