ردپای مصرف آب و تجارت آب مجازی خرما در ایران

خرما یکی از مهم‌ترین محصولات باغی ایران است که جایگاه ویژه‌ای در امنیت غذایی، اقتصاد و تجارت محصولات کشاورزی دارد. در حال حاضر ایران یکی از برترین تولید‌کنندگان خرما در دنیا است اما محدودیت منابع آب از اصلی‌ترین چالش‌های تولید این محصول در ایران است. بنابراین هدف این تحقیق بررسی ردپای آب تولید خرما در ایران با استفاده از سه آب خاص به نام‌های آب آبی، آب سبز و آب خاکستری می‌باشد. سپس با استفاده از مفهوم ردپای آب مجازی که توسط هوکسترا و هانگ معرفی شده است، ردپای تجارت آب برای محصول خرما طی سال‌های  2018 – 2001 محاسبه شد. نتایج نشان می‌دهد متوسط برداشت سالانه از منابع آب جهت تولید خرما در ایران 3.486 میلیارد مترمکعب است که در مجموع 69.752 میلیارد مترمکعب بین سال‌های  2018 - 2001 برای تولید خرما در ایران آب مصرف شده است. 68 درصد (2.352 میلیارد مترمکعب در سال و در مجموع 42.466 میلیارد مترمکعب) از کل نیاز آبیاری خرما در ایران از طریق برداشت از آب‌های زیر زمینی یا به اصطلاح آب آبی، 28 درصد (0.976 میلیارد مترمکعب در سال، در مجموع 17.526میلیارد مترمکعب) از طریق آب سبز و 4 درصد (0.139 میلیارد مترمکعب در سال، در مجموع 2.764 میلیارد مترمکعب) از طریق آب خاکستری تامین شده است. بررسی ردپای آب تولید خرما نشان داد برای تولید یک کیلو‌گرم خرما در ایران مقدار 2.304 متر‌مکعب آب آبی، 0.951مترمکعب آب سبز و 0.15 مترمکعب آب خاکستری مصرف می‌شود و محتوای آب مجازی محصول خرما در ایران 3.405 مترمکعب بر کیلوگرم است. همچنین با استفاده از مفهوم آب مجازی دریافتیم از سال 2018-2001، 9.119 میلیارد مترمکعب آب در تجارت خرما از ایران به کشورهای جهان صادر شده است و سهم ایران از کل تجارت جهانی آب مجازی خرما 25.08 درصد است. کشورهای امارات متحده عربی، پاکستان، روسیه، ترکیه، هند و افغانستان بزرگترین واردکنندگان آب مجازی خرما از ایران هستند و در آخر مشخص شد فاصله‌ی مکانی و داشتن مرز مشترک تاثیر مثبتی بر تجارت آب مجازی محصول خرما داشت.

the water footprint of consumption‏ and virtual water trade of dates in iran

dates is one of the most important horticultural products in iran, which has a special place in food security, economy, and trade in agricultural products. now, iran is one of the biggest producers of dates in the world, but the lack of water resources is one of the main challenges in producing this crop in iran. therefore, the purpose of this study is to investigate the water footprint of date production in iran using three specific waters, namely blue water, green water, and greywater. then, using the concept of virtual water footprint introduced by hoekstra and hang (2003), the water trade footprint for the date crop was calculated for the years 2018-2001. the results show that the average annual harvest of water resources for date production in iran is 3.486 billion m3, a total of 69.752 billion m3 of water was consumed between 2001 and 2018 to produce dates in iran. 68% (2.352 billion m3 per year and a total of 426.466 billion m3) of the total need for date irrigation in iran through abstraction from groundwater or so-called blue water, 28% (0.976 billion m3 per year, a total of 17.526 billion m3 has been supplied through green water and 4 % (0.139 billion m3 per year, a total of 2.764 billion m3) has been supplied through grey water. examination of water footprint of date production showed that to produce 1 kg of dates in iran,