تاثیر عامل تندی شیب در دقت برآورد هدررفت خاک با نسخه‌های مدل usle در کشت‌زارهای دیم منطقه نیمه‌خشک زنجان

تندی شیب یکی از مهم ترین عوامل در فرسایش خاک است که در مدل های فرسایش خاک مانند معادله جهانی فرسایش خاک (usle) و نسخه های آن، به عنوان عامل تندی شیب (s) بیان شده است. اطلاعات کافی در مورد دقت مدل های فرسایش خاک در برآورد عامل تندی شیب در کشت‌زارهای دیم منطقه نیمه خشک وجود ندارد. بنابراین در این پژوهش، شش کشت‌زار دیم با شیب متفاوت (8، 11، 15، 18، 20 و 24 درصد) در منطقه نیمه خشک زنجان انتخاب و هدررفت خاک در کرت هایی به ابعاد 1.5 متر ×2.5 متر تحت باران های طبیعی طی دوره یک سال آبی از مهر 1394 تا پایان شهریور 1395 اندازه گیری شد. بر اساس نتایج حاصله، از 82 رخداد بارندگی طی دوره پژوهش فقط 8 رخداد منجر به هدررفت خاک در کرت ها شدند. عامل تندی شیب بر مبنای نسبت هدررفت خاک از زمین مورد نظر به هدررفت خاک از زمینی با شیب 9 درصد اندازه گیری شد و با استفاده از مدل های usle، rusle، uslemm و ausle  برآورد شد. رابطه ای قوی بین هدررفت خاک و درصد شیب کشت‌زار مشخص شد (0.92=2^r). با افزایش درصد شیب، هدررفت خاک به شدت افزایش یافت و مقدار عامل تندی شیب (s) برآورد شده با استفاده از مدل های usle و uslemm به ترتیب 4 و 15 درصد بیش تر بود در حالی که مدل هایausle  و rusle به ترتیب 13 و 10 درصد کم تر از مقدار مشاهده ای نشان دادند. این مطالعه بیانگر این است که usle در مقایسه با نسخه های اصلاحی آن مدلی مناسب تر برای برآورد عامل تندی شیب در کشت‌زارهای دیم منطقه نیمه خشک است.

Effect of Slope Steepness Factor on Soil Loss Estimation Accuracy of the USLE Model Versions in Semiarid Rainfed Lands, Zanjan Province

Slope steepness is one of the very important factors in soil erosion which has been defined as slope steepness factor (S) in soil erosion models such as the Universal Soil Loss Equation (USLE) and its versions. Sufficient information is not available on the accuracy of the erosion models in estimating the Sfactor in semiarid rainfed lands. Therefore, in this study, six rainfed lands with 8, 11, 15, 18, 20 and 24% slopes were selected in a semiarid region of Zanjan and soil loss was measured at 1.5 m × 2.5 m plots under natural rainfalls during ayear period from early October 2015 to end of September 2016. Based on the obtained results, eight rainfalls among 82 rainfall events caused soil loss at the plots during the study period. The Sfactor was measured using the ratio of soil loss from the plots to the soil loss from a land with 9% slope and estimated using the USLE, RUSLE, USLEMM and AUSLE models. A strong relationship was found between soil loss and slope steepness of rainfed land (R2= 0.92). Soil loss increased strongly with increasing the slope steepness and the Sfactor values estimated using the USLE and USLEMM were about 4% and 15% higher than the measured value, respectively. The AUSLE and RUSLE showed about 13% and 10% lower estimations than the measured ones, respectively. This study revealed that the USLE is more sutible model than the other models to estimate the Sfactor in the semiarid rainfed lands.