ارزیابی خواص فیزیکی و شیمیایی سه گونه زرشک بومی ایران

زرشک‌ها berberis spp.)) یکی از گیاهان دارویی هستند که قسمت‌های مختلف آنها شامل ریشه، برگ، پوست و میوه از گذشته‌های دور در ایران به عنوان دارو استفاده می‌شده است. علاوه بر زرشک بی‌دانه (b.vulgaris) که به طور صنعتی در کشورمان کشت می‌شود گونه‌های وحشی دیگری نظیر زرشک زرافشانی (b.integerrima) و زالزالکی (b.crataegina) نیز در نقاط مختلف کشورمان به صورت خودرو رشد می‌کنند. دسترسی به اطلاعات علمی در رابطه با ویژگی‌های فیزیکی انواع زرشک جهت طراحی بهینه تجهیزات انبارداری، حمل‌و‌نقل، جداسازی، فرآوری و بسته‌بندی آنها ضروری به نظر می‌رسد. علاوه بر این کسب اطلاعات در مورد خصوصیات شیمیایی این گونه‌ها نیز می‌تواند زمینه کاربرد آنها را در صنایع غذایی و دارویی فراهم کند. لذا به منظور معرفی این گونه‌های بومی در این پژوهش خواص فیزیکو‌شیمیایی دو گونه‌ وحشی و گونه بی‌دانه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که بین طول، سطح جانبی، دانسیته توده، وزن هزاردانه و سرعت حد سه گونه اختلاف‌ آماری معنی‌داری وجود داشت. میزان چربی، پروتیین، کربوهیدرات، خاکستر و فیبرخام گونه‌های وحشی در مقایسه با زرشک بی‌دانه بیشتر بود که دلیل آن را می‌توان به وجود هسته در گونه‌های وحشی نسبت داد. گونه‌های وحشی دارای اسیدیته بیشتر و ph و قندهای احیاکننده پایین‌تری بودند. پتاسیم ماده معدنی شاخص در هر سه گونه بود. گونه زالزلکی دارای بیشترین مقادیر آنتوسیانین (86/50 ± 037/4684) و بعد از آن به ترتیب گونه زرافشانی (81/60 ±17/998) و بی‌دانه (84/21 ±96/280) قرار داشتند. بین ترکیبات موجود در هسته دو گونه زرشک زرافشانی و زالزالکی نیز اختلاف آماری معنی‌داری وجود داشت.