ارائه روش مهندسی آینده در سیستم‌های پیچیده

آینده‌پژوهی به‌مثابه پژوهشی بین‌رشته‌ای در حیطه واقعیت‌های انسانی- اجتماعی است که هدف آن تدوین تجویزهایی است که عمل به آنها تحقق مطلوب‌ترین آینده ممکن را نوید می‌دهد. از طرفی، بسیاری از ساختارهای اجتماعی دارای ویژگی‌هایی هستند که نظریه پیچیدگی، آنها را به‌عنوان سیستم‌های پیچیده دسته‌بندی می‌کند. سیستم‌هایی با ویژگی‌های مهمی مانند توانایی ایجاد رویدادهای بزرگ و نوایندی که از منظر آینده‌پژوهی برای مطالعه آینده بسیار کلیدی است. آینده‌پژوهی در مطالعه و ساخت آینده‌هایی که در بستر پیچیدگی شکل می‌گیرند با عدم قطعیت مواجه است. از سوی دیگر، مهندسی یکی از شاخه‌های علم است که تجربیات عملی موفقی در زمینه مهار عدم قطعیت دارد. پژوهش حاضر در پاسخ به این پرسش که روش‌های مرسوم آینده‌پژوهی برای سیستم‌های پیچیده چقدر مناسب هستند، شکل‌گرفته است. در این پژوهش مسیری برای دستیابی به فرایند توسعه مناسب برای انجام پروژه‌های آینده‌پژوهی در بستر سیستم‌های پیچیده ترسیم شده است. به‌منظور برجسته‌کردن اهمیت سیستم‌های پیچیده، ابتدا چالش‌های پیش‌بینی در آینده‌پژوهی مورد بررسی قرار می‌گیرد و سپس سیستم‌های پیچیده و ویژگی‌های آنها مطالعه می‌شود. دانش به‌دست‌آمده از پژوهش‌های انجام‌شده و مطالعه منابع برای رسیدن به فرایند توسعه از طریق پرسشنامه بین متخصصان آینده‌پژوهی و سیستم‌های پیچیده در داخل و خارج از ایران مورد پردازش قرار گرفت. درنهایت بر اساس دانش به‌دست‌آمده، مدلی (فرایند توسعه) با تکیه‌بر اصول مهندسی مانند قانون 80-20، تکرار گام‌ها در سیستم‌های پیچیده برای دستیابی به حداکثر اطلاعات از سیستم، مدل‌سازی محاسباتی و شبیه‌سازی ارائه شده است. این مدل می‌تواند برای پژوهشگران آینده‌پژوهی مورد استفاده قرار گیرد و از آنجایی که در این مدل، آینده به‌عنوان محصولی برای توسعه تعریف می‌شود که برای محقق‌سازی آن از برخی اصول مهندسی منطبق با سیستم‌های پیچیده استفاده شده، این مدل «مهندسی آینده» نام‌گذاری شده است.