دکترین مسئولیت حمایت: بررسی تطبیقی رویکرد اعضای دائم شورای امنیت در قبال بحران‌های لیبی و سوریه

قرن حاضر به دلیل بروز نگرانی‌ها و چالش‌های جدید پیرامون بحران‌های بشری بین‌المللی و افزایش سطح انتظارات جهانی برای پاسخگویی مناسب، به‌موقع و هدفمند به آنها، شاهد تحولات شگرفی در مقایسه با قرن گذشته است. استفاده ابزاری قدرت‌های بزرگ از مفهوم حقوق بشر برای مداخله در امور داخلی سایر دولت‌ها جهت تامین اهداف و منافع ملی و اختلاف‌نظر عمیق و جدی درخصوص نحوه، زمان و مشروعیت مداخله نظامی توسط جامعه جهانی موجب گردید تا مداخله بشردوستانه برای مقابله با بحران‌های بشری به یکی از پویاترین مباحث بین‌المللی تبدیل شود. در این زمینه، تصویب دکترین «مسئولیت حمایت» در اجلاس سران سازمان ملل متحد در سال 2005 و تبدیل آن به هنجار پذیرفته‌شده بین‌المللی، حکایت از گام مهم جامعه جهانی برای اتخاذ رویکردی واحد در قبال بحران‌های بشری بین‌المللی داشت. هرچند آزمون عملی این دکترین در بحران لیبی و تلاش برای تکرار این الگو در سوریه، بار دیگر انتقاداتی را متوجه قدرت‌های بزرگ، به‌ویژه اعضای دائم شورای امنیت به‌عنوان مرجع صلاحیت‌دار صدور مجوز برای اقدام در قالب دکترین «مسئولیت حمایت» کرد. در این مقاله سعی بر ‌آن است تا ضمن بررسی دکترین مسئولیت حمایت، رویکرد اعضای دائم شورای امنیت در قبال بحران‌های لیبی و سوریه به‌طور تطبیقی مورد ارزیابی قرار گیرد.

Responsibility to Protect Doctrine: a Comparative Study of the Approaches Taken by P5 to Crises in Lybia and Syria

The present century due to new concerns and challenges regarding international human crises and increase in world expectations to adequately, timely and purposeful respond to them, witnesses more signifiant developments compared to the past century. The instrumental use of the concept of human rights to intervene in the internal affarirs of other countries by great powers to ensure their own objectives and national intersts and also deep and serious differences regarding the manner, time and legitimacy of military intervention by the international community have made humanitarian intervention a controvrsial solution for human crises. In this regard, the ratification of responsibility to protect doctrine at the UN 2005 World Summit and its recognition as an accepted international norm, suggests an important step taken by the international community for adopting an approach to solve international human crises. Although the practical test of this doctrine in Lybian crisis and efforts made for applying this model to Syria provoked once again harsh criticisms against great powers, particulary the permanent members of the Security Council, this article while taking a look at responsibility to protect doctrine, tries to conduct a comparative study of approaches taken by P5 to crises in Lybia and Syria.