بررسی چالش‌های حقوقی کنوانسیون تهران در‌باره حفاظت محیط زیست دریای خزر

دریای خزر به‌عنوان بزرگ‌ترین دریاچه جهان به لحاظ ارزش‌های زیست‌محیطی، از دیدگاه ملی، ‌منطقه‌ای و حتی جهانی حایز اهمیت است و به دلیل تاثیرپذیری از آلودگی‌های مختلف که بخش‌هایی از آن منشا خشکی دارد و در اثر فعالیت‌های رو به گسترش نفتی (اکتشاف، استخراج، حمل و نقل و پالایش) در محیط دریایی و سواحل آن می‌باشد، در طول دهه‌های اخیر روند زیست‌محیطی نگران‌کننده‌ای داشته است. به دلیل نبود چارچوب حقوقی جامع و به موازات آن عدم تعهد لازم کشورهای ذی‌نفع برای رعایت مسایل زیست‌محیطی و بهره‌برداری مطلوب از منابع زیستی این دریا، اعمال تدابیر زیست‌محیطی به خوبی امکان‌پذیر نمی‌باشد. نمونه بارز آن کاهش شدید ذخایر ماهیان خاویاری در سال‌های اخیر، هجوم گونه‌‌ی بیگانه و مضر شانه‌دار، ورود آلاینده‌ها اعم از نفتی، صنعتی و کشاورزی به این پهنه آبی و تخریب سواحل و زیستگاه‌هاست. بر این اساس و با توجه به بحرانی بودن وضعیت زیست‌محیطی دریای خزر، این عرصه آبی مورد توجه سازمان ملل متحد و برنامه محیط زیست آن واقع شد و کنوانسیون‌ـ چارچوب حفاظت از محیط زیست دریای خزر، موسوم به کنوانسیون تهران شکل گرفت. با توجه به اهمیت موضوع،‌ نوشتار حاضر با بررسی ابعاد حقوقی کنوانسیون تهران،‌ نقاط ضعف و قوت این کنوانسیون را تبیین می‌کند و راهکارهایی جهت اجرای موفق کنوانسیون و افزایش سطح پایبندی کشورها به آن ارایه می‌نماید.