بررسی تنوع فیتوشیمیایی اسانس جمعیت‌های مختلف بومادران (achillea nobilis l.)

جنس بومادران در ایران 19 گونه گیاه علفی چندساله و معطر دارد که شش گونۀ آن انحصاری ایران است. در این تحقیق با هدف بررسی اسانس جمعیت‌های مختلف بومادران با نام علمی achillea nobilis l. (بومی ایران) در شرایط زراعی، بذر22 جمعیت گیاه از رویشگاه‌های مختلف گرد‌آوری‌شده و در مزرعۀ تحقیقاتی کشت شد. سرشاخه‌های گل‌دار در هنگام اوج گلدهی برداشت و پس از خشک‌کردن در سایه، اسانس‌گیری به روش تقطیر با آب صورت گرفت. اسانس‌ها با استفاده از دستگاه‌های رنگ‌نگاری‌گازی (گازکروماتوگرافی) (gc) و رنگ‌نگاری‌گازی متصل به طیف‌سنج جرمی (gc/mass) تجزیه شدند. بازدۀ اسانس‌ها از 33/0 درصد تا 44/1درصد متفاوت بود. کمترین بازدۀ اسانس در جمعیت سمنان (33/0 درصد) و بیشترین بازدۀ اسانس در جمعیت سنندج (44/1 درصد) مشاهده شد. تجزیۀ خوشه‌ای (کلاستر) بر پایۀ ترکیب‌های اسانس‌ها نشان داد که کل نمونه‌های (accessions)‌ موردبررسی در دو خوشۀ جداگانه قرار گرفتند. ترکیب اصلی اسانس خوشه1 آرتمیزیاکتون بود که بیشترین میزان آن (5/85درصد) در جمعیت سنندج بود. در اسانس جمعیت‌های گرگان2 5/84درصد، مراوه تپه1 6/81 درصد، زنجان1 3/81درصد، گلستان2 2/80 درصد و گلستان3 1/80درصد آرتمیزیاکتون وجود داشت. در اسانس نمونه‌های خوشه2 میزان آرتمیزیاکتون کمتر بوده و این جمعیت‌ها بر پایۀ میزان آلفاتوجون، بتاتوجون، 8،1سینئول و سیسکریزانتنول به‌صورت بسیار متمایزی گروه‌بندی شدند. جمعیت همدان2 موجود در این گروه‌بندی منبع غنی از سیسکریزانتنول (7/41درصد) بود. جمعیت‌های گرگان1 و خرم‌آباد منابع غنی از آلفاتوجون (به ترتیب 1/52درصد و 3/49درصد) بودند و جمعیت گرگان1 بالاترین میزان بتاتوجون (9/17درصد) را داشت.