بررسی و مقایسه فیتوشیمیایی برخی جمعیت‌های شیرین‌بیان (glycyrrhiza glabra l.) بومی ایران در شرایط مرزعه

شیرین‌بیان گیاهی است علفی و چند ساله  از تیره پروانه‌آساها که خواص دارویی متعددی از جمله  آنتی‌اکسیدانی، ضد میکروبی، ضد ویروس، ضد التهاب و ضد انعقاد دارد. شیرین بیان یکی از گیاهان مهم و استراتژیک در ایران است و ایران یکی از کشورهای عمده صادر کننده ریشه آن محسوب می شود. در این پژوهش، تنوع صفات فیتوشیمیایی ریزوم در برخی جمعیت‌های شیرین‌بیان بومی ایران در شرایط مزرعه بررسی شد. ریزوم جمعیت‌های مختلف در سال 1398 از مناطق مختلف ایران جمع‌آوری و در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 5 تکرار در کلکسیون گیاهان دارویی دانشگاه شهید بهشتی تهران کشت گردید. صفات مورد بررسی شامل مقدار گلیسیریزیک‌اسید، گلابریدین، لیکوریتجنین، لیکوریتین، رزمارنیک ‌اسید، روتین، فنل کل، فلاونوئیدکل و فعالیت آنتی‌اکسیدانی در ریزوم گیاه بودند. بیشترین محتوای گلیسیریزک‌اسید (17/155 میلی‌گرم بر گرم وزن خشک) و گلابریدین (46/19 میلی‌گرم بر گرم وزن خشک) به‌ترتیب در جمعیت کازرون و ایلام مشاهده شد. جمعیت یاسوج دارای بیشترین لیکوریتین (32/5 میلی‌گرم بر گرم وزن خشک) و لیکوریتیجنین (16/12 میلی‌گرم بر گرم وزن خشک) بود. همبستگی مثبت و معنی‌داری بین گلابریدین و لیکوریتین در سطح پنج درصد مشاهده شد، ولی با ic50 دارای همبستگی منفی و معنی‌دار در سطح پنج درصد بود. براساس نتایج حاصل از تجزیه خوشه‌ای، 22 جمعیت شیرین‌بیان در پنج گروه اصلی قرار گرفتند. تجزیه به عامل‌ها نشان داد که چهار عامل اول توانستند 21/69 درصد از کل واریانس را توجیه نمایند. در مجموع، یافته‌های این تحقیق نشان داد که جمعیت‌های مورد بررسی شیرین‌بیان دارای خصوصیات فیتوشیمیایی منحصر به‌فردی بودند که می‌توان از آن‌ها برای طراحی برنامه‌های اصلاحی و نیز صنایع داروسازی استفاده نمود.

phytochemical assessment and comparison of some iranian licorice (glycyrrhiza glabra l.) populations in field conditions

licorice is a perennial herbaceous plant belonging to the fabaceae family which possesses several medicinal properties, such as antioxidant, antimicrobial, antiviral, anti-inflammatory, and anticoagulant properties. it is an invaluable and strategic plant in iran, and iran is one of the major exporters of licorice roots.in this study, the diversity of phytochemical traits, among different iranian licorice landraces cultivated in field conditions, was investigated. rhizomes of different populations were collected from different regions of iran in 2019 and were planted in a randomized complete block design with five replications in the medicinal plants collection of shahid beheshti university. the studied traits were glycyrrhizic acid, glabridin, liquiritigenin, liquiritin, rosmarinic acid, rutin, total phenol, total flavonoids content and antioxidant activity. the highest content of glycyrrhizic acid (155.17 mg/g dry weight) and glabridin (19.46 mg/g dry weight) were observed in kazerun and ilam population, respectively. the population of yasuj had the highest amounts of liquiritin (5.32 mg/g dry weight) and liquiritigenin (12.16 mg/g dry weight). a positive and significant correlation was observed between glabridin and liquiritin content at 5% probability level, but it had a significant negative correlation with ic50 at 5% probability level. based on the results of cluster analysis, 22 licorice populations divided into five main groups. factor analysis showed that the first four factors explained 69.21% of the total variance. overall, the findings of this study showed that the studied licorice populations had unique phytochemical properties that can be used in breeding programs, and also in the pharmaceutical industry.