بررسی ترکیب‌های شیمیایی اسانس جمعیت‌های طبیعی مورتلخ ‏‏(‏salvia mirzayanii rech. f. & esfand.‎‏) در استان هرمزگان

مورتلخ (salvia mirzayanii) یکی از گونه های چندساله و معطر اندمیک و در حال انقراض از تیره نعناع (lamiaceae) می باشد که به‌صورت خودرو در جنوب ایران می روید. در این پژوهش، سرشاخه های گلدار گیاه مورتلخ از پنج رویشگاه در استان هرمزگان شامل دق فینو، سرچاهان، بستک، سیرمند و تنگه زاغ جمع آوری گردید. نمونه ها در سایه و دمای محیط، خشک شدند. استخراج اسانس به روش تقطیر با آب توسط دستگاه طرح کلونجر با سه تکرار انجام شد و پس از اندازه گیری مقدار اسانس (درصد وزنی به وزنی)، نوع و مقدار ترکیبات شیمیایی موجود در اسانس جمعیت‌ها با استفاده از دستگاه های گاز کروماتوگرافی گازی (gc) و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی (gc/ms) تعیین گردید. نتایج نشان داد عملکرد اسانس جمعیت‌های دق فینو، سرچاهان، بستک، سیرمند و تنگه زاغ به ترتیب 3/1، 2/1، 1/1، 2/1 و 4/1 درصد (وزنی به وزنی) بودند. در مجموع تعداد 40 ترکیب در اسانس مورتلخ شناسایی گردید که از این تعداد، 28 ترکیب در تمام جمعیت‌ها مشترک بودند. بیشترین اجزای شیمیایی شناسایی شده در جمعیت‌های دق فینو و بستک (36 ترکیب) و کمترین آنها در جمعیت سرچاهان (33 ترکیب) ملاحظه گردید. عمده ترین ترکیبات تشکیل‌دهنده اسانس مورتلخ شامل دلتا کادینن، لینالول، 1، 8 سینئول، آلفا ترپینئول و گاما کادینن در بین جمعیت‌های مورد بررسی بودند. وجود تفاوت بین جمعیت‌های مورتلخ نشان داد ضمن تاثیر وراثت گیاه، این گونه از پتاسیل سازگاری بالایی نسبت به شرایط اقلیمی مختلف برخوردار می باشد.

Study on chemical compositions of essential oil of some Salvia mirzayanii Rech. f. & ‎Esfand. natural populations in Hormozgan province

Salvia mirzayanii Rech. f. & Esfand. is an endemic medicinal plant which belonging to the Lamiaceae family where grows wild in Iran. In the present study, the aerial parts of this plant were collected at full flowering stage from four habitats in Hormozgan province including DagheFino, Sarchahan, Bastak, Sirmand and TangeZagh. The plant materials were dried at shade and at room temperature. The essential oils were obtained by hydrodistillation with three replications, the yields were calculated based on dry weight and the oils were analyzed by GC and GC/MS. Results showed that the essential oil contents from DagheFino, Sarchahan, Bastak, Sirmand and TangeZagh natural populations obtained 1.3, 1.2, 1.1, 1.2 and 1.4 (w/w %), respectively. A total of 40 compounds were identified in the essential oils of the aerial parts of S. mirzayanii, of which 28 compounds were common to all natural populations. The most identified chemical components were observed in DagheFino and Bastak populations (36 compounds) and the lowest in Sarchahan population (33 compounds). Results of essential oil compound analysis revealed that δcadinene, linalool, 1,8cineol, αterpineol, γcadinene and αterpinyl acetate were the major compounds among the essential oils of studied populations. Existence of differences among populations of S. mirzayanii showed that in addition to the effect of plant inheritance, it also has a high adaptation potential so that a wide range of climatic conditions.