بررسی اثر مکان رویش بر میزان و کیفیت اسانس اسپات گل‌آذین برخی رقم‌های نخل خرما

گل‌آذین خرما (phoenix dactylifera l.) در پوششی بنام اسپات قرار دارد که حاوی اسانس است. در این مطالعه تاثیر منطقه رویش (بم و جیرفت) بر میزان و اجزای اسانس اسپات رقم‌های خرما (پیارم، زاهدی، مضافتی و هلیله‌ای) ارزیابی شد. استخراج اسانس به روش تقطیر با آب و آنالیز آن توسط دستگاه های gc و gc/ms انجام شد. نتایج نشان داد اثر رقم بر ویژگی‎های ریخت‎شناسی بیش از اثر مکان بود و رقم‌های مضافتی (55.06 سانتی‎‎متر) و هلیله‎ای (48.80 سانتی‎متر) بیشترین طول اسپات نشان دادند. بیشترین عرض اسپات در رقم‌های مضافتی (11.52 سانتی‎متر) و پیارم (10.83 سانتی‎متر) ثبت شد و رقم زاهدی بیشترین تعداد اسپات در نخل (14.83 عدد) را داشت. از طرف دیگر، وزن تر و خشک اسپات و عملکرد ماده خشک اسپات در بم (به‎ترتیب 235.30 و 67.66 گرم در اسپات و 747.906 گرم در نخل) به‎ترتیب معادل 38، 48 و 41 درصد بیش از جیرفت شد. میزان اسانس هر اصله نخل در منطقه بم (1.246 گرم) 2.26 برابر جیرفت (0.551 گرم) شد. رقم مضافتی بیشترین وزن تر، خشک و عملکرد ماده‎خشک اسپات را داشت. بیشترین درصد اسانس (0.168-0.148 درصد) نیز به دو رقم زاهدی و پیارم تعلق داشت. اسانس هر چهار رقم در هر دو مکان رویش حاوی 3و4 دی متوکسی تولوئن (71.2-58.7 درصد)، پارا متیل انیسول (30.0-4.2 درصد)، 2و6 دی متوکسی تولوئن (16.8-8.6 درصد)، ان نونانال (4.1-0.6 درصد) و اورتو وانیلین (2.6-0.5 درصد) بودند. رقم‌های مورد مطالعه از لحاظ اثرپذیری از مکان رویش به دو دسته تقسیم شدند. رقم‌های هلیله‎ای و مضافتی از ثبات نسبی بیشتری برخوردار بودند.

Investigation effect of growth region on essential oil content and quality of ‎inflorescence spathe of some date palm varieties ‎

Inflorescences of date palm (Phoenix dactylifera L.) are encapsulated in a cover known as spathe, containing essential oil. In this study the impact of growth location (Bam and Jiroft) on the essential oil content and composition of date palm varieties (Piarom, Zahedi, Mozafati, and Hallilehie) was investigated. The essential oils were obtained by hydrodistillation and analyzed by GC and GC/MS. Results showed that effect of variety on morphological traits was more than growth location and Mozafati’ and ‘Hallilehie’ varieties showed the highest spathe length (55.06 and 48.80 cm). The highest spathe width was recorded for ’Mozafati’ and ‘Piarom’varieties (11.52 and 10.83 cm), and ‘Zahedi’ variety had the highest spathe number per palm tree (14.83). On the other hand, spathe fresh and dry weight and spathe dry matter yield in Bam (235.30 and 67.66 g/spathe, and 747.906 g/palm tree) were 38%, 48%, and 41% greater than those in Jiroft, respectively. The essential oil per palm tree in Bam (1.246 g) was 2.26 times greater than that in Jiroft (0.551 g). The ‘Mozafati’ variety had the highest spathe fresh weight, dry weight, and dry matter yield. The highest essential oil percentage (0.1480.168%) belonged to ‘Zahedi’ and ‘Piarom’ varieties. The essential oils of all four varieties in both growth location contained five chemical compounds of 3,4dimethoxytoluene (58.771.2 %), pmethylanisole (4.230.0 %), 2,6dimethoxytoluene (8.616.8 %), nnonanol (0.64.1%), and ovanillin (0.52.6%). The studied varieties were divided into two groups in terms of their effectiveness from the growth location. The Hallilehie and Mozafati varieties showed higher relative stability.