بررسی اثر تنظیم ‏کننده ‏های رشد گیاهی بر القای کالوس و جنین در کشت بساک خیار (cucumis sativus l.)

در مطالعه حاضر به منظور بررسی اثر تنظیم ‏کننده‏های رشد گیاهی بر القای کالوس و جنین در کشت بساک خیار، 25 محیط مختلف برای القای کالوس و چهار مسیر مختلف برای القای جنین در نظر گرفته شد. دو آزمایش جداگانه به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار و سه تکرار، به ترتیب برای القای کالوس و جنین انجام شد. در آزمایش القای کالوس، فاکتورها شامل دو ژنوتیپ خیار (اصفهانی و بتا آلفا)، و ترکیب غلظت‏های مختلفbap  (0، 0.225، 0.45، 0.68 و 0.91 میلی‏گرم در لیتر) و 2,4d (0، 0.25، 0.5، 0.75 و 1 میلی‏گرم در لیتر) بوده و در آزمایش القای جنین نیز فاکتورها شامل ترکیب غلظت‏های مختلف bap (2، 3 و 4 میلی‏گرم در لیتر) و naa (0.05 و 0.1 میلی‏گرم در لیتر) و همچنین انواع محیط مایع و جامد بودند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده‏ها، اختلاف آماری معنی‏داری در سطح یک‏ درصد بین محیط‏های کشت و در سطح پنج درصد بین اثرهای متقابل ژنوتیپ و محیط کشت نشان داد. بساک‏های کشت شده در محیط پایه ms و محیط‏های تهیه شده با تنظیم‏کننده‏های رشد گیاهی، در حالت جداگانه پاسخی نشان ندادند و بعد از 4 هفته از کشت از بین رفتند، اما ترکیب تنظیم‏ کنند‏ه‏های رشد اثرات مختلفی بر القای کالوس داشت. بر اساس نتایج حاصل از مقایسه میانگین‏ها، محیط‏های m24، m22 و m15 به‌ترتیب با میانگین‏های 98، 97.75 و 75.96 درصد در بین 25 محیط مورد آزمایش، بیشترین کالوس و محیط m10 نیز با میانگین 77.5 درصد نیز کمترین کالوس را برای ژنوتیپ اصفهانی داشتند. محیط m22 با میانگین 98.45 درصد در رقم بتا آلفا، بیشترین کالوس و محیط m10 نیز با میانگین 59.7 درصد، کمترین میزان کالوس را برای این رقم داشت. در القای جنین نیز در هیچ کدام از سه مسیر جامد جامد، جامدمایع و مایعمایع جنینی مشاهده نشد؛ اما در مسیر مایع جامد نرخ بالایی از جنین‏زایی مشاهده شد و تفاوت آماری معنی‏داری در سطح 5 درصد، در بین محیط‏های آزمایش شده مشاهده شد. مقایسه میانگین محیط‏های مورد استفاده برای جنین‏زایی نیز نشان داد که محیط m6 با میانگین 60.58 درصد، بیشترین درصد جنین‏زایی و محیط m4 نیز با میانگین 20 درصد کمترین درصد جنین‏زایی را داشتند.