بررسی پایداری ژنتیک گیاهچه‌های حاصل از کشت بافت برخی از رقم‌های خرما با استفاده از نشانگرهای ریزماهواره

خرما با نام علمی phoenix dactylifera گیاهی تک‌لپه، دو پایه و با عمر طولانی و چندساله است که اهمیت اقتصادی بالایی در کشور ایران دارد. افزایش درختان آن با استفاده از پاجوش کند و هزینه‌بر است، به همین دلیل امروزه از روش های افزایش دیگری از جمله کشت بافت استفاده می شود. روش کشت بافت منجر به تنوع همسانۀ بدنی (سوماکلونال) می شود که ناشی از تنوع اپی ژنتیک غیر قابل وراثتی است که در نتیجۀ تغییرپذیری پدیدگانی (فنوتیپی) موقت به وجود می آید. لذا نبود ثبات ژنتیک نهال های کشت بافتی باعث تمایل نداشتن نخل داران در استفاده از این نوع نهال ها است. در این پژوهش بررسی ثبات ژنتیک، ده نژادگان (ژنوتیپ) از خرمای پاجوشی و کشت بافتی ناشی از اندام زائی مستقیم در رقم‌های ایرانی با استفاده از بیست جفت آغازگر ریز ماهواره ای ارزیابی شد. نتایج نشان داد، از بین جفت آغازگرهای مورد استفاده، چهار آغازگر mpdcir044، pdaag1023، dp172 و pdaag1025 قادر به تمایز بین رقم‌ها و بیان چندشکلی بودند. برابر با این نتایج درمجموع 38 آلل با میانگین 1/9 آلل در هر مکان ژنی افزایش و امتیازبندی شد. هیچ‌کدام از آغازگرها تفاوتی بین نمونۀ کشت بافتی و پاجوشی درون هر رقم نشان ندادند. نتایج تجزیۀ خوشه ای با استفاده از روش ward رقم‌ها را به دو گروه اصلی تقسیم کرد. نتایج این بررسی نشان داد، درختان خرمای به‌دست‌آمده از روش افزایش کشت بافت (اندام زائی مستقیم) از لحاظ ژنتیک مانند گیاهان مادری بوده است، لذا روش افزایش سریع نمونه های خرما به‌منظور تولید نهال با استفاده از اندام زائی مستقیم در شرایط درون شیشه ای توصیه می شود.

Evaluation of genetic stability of plantlets from tissue culture Date Palm using microsatellite markers

Date palm (Phoenix dactylifera L.) is a dioecious and long life plant which has high economic important in Iran. Date palm is propagated traditionally through the off shoot that is more laborious and expensive. So, other amplification methods, such as tissue culture are used for its multiplication. Plant tissue culture is leading to somaclonal variation, due to epigenetic non inherited variation which is a temporary phenotypic effect.  However, in some cases, these genetic instability caused reduction at the tendency of farmers to cultivate tissue culture based genotypes of palm. Genetic stability of ten Iranian genotypes of date palm (originated by tissue culture via direct organogenesis and offshoot) was evaluated by 20 primers of SSR (Simple Sequence Repeat). Four primers (mPdCIR044, PDAAG1023, DP172 and PDAAG1025) were polymorphic. According to obtained results, total of 38 alleles were detected, resulting a mean number of 1.9 allele per locus. No microsatellite DNA variation was observed among tissue culture and their offshoots in each cultivar. According to WARD cluster analysis, the genotypes were grouped into two main groups. The results of this study showed that identical genetic structure for date palm originated by two methods of tissue culture and offshoot, in each cultivar. Hence, the plant tissue culture method is advised for rapid propagation in date palm genotypes.