عمومیت تسبیح حقیقی آفریدگان در هندسۀ معرفتی اندیشۀ دینی

مسئلۀ تسبیح خدای تعالی از سوی عموم آفریدگان، از آموزه‌های بدیع قرآن کریم است. جمادات در بادی امر، فاقد شعور و ناتوان از تسبیح آفریدگار به‌نظر می‌رسند، خداوند برای تغییر این نگرش، بارها در کتاب هدایت خود (قرآن کریم)، انسان را متوجه شعورمندی سایر پدیده‌ها و ابراز بندگی آنها نسبت به پروردگار کرده است. تسبیح خداوند از جانب آفریدگان، فرع برخورداری آنها از فهم و شعورمندیشان است. بنابراین تسبیح‌گوی باری ‌تعالی نه ‌تنها بنی ‌آدمند، بلکه هر جماد، نبات، حیوان و برخی انسان‌ها و موجودات مشابه آنان دارای تسبیحی آگاهانه و از سر انقیادند، و همۀ اجزای عالم هستی هم خود ناخواسته و نادانسته، عینِ ذکرِ شریفِ (سبّوحٌ قدّوسٌ) در نظام جبری و تکوینی هستند و هم خواسته و دانسته، گویای این ذکر مقدس در نظام اختیاری و تکلیفی خواهند بود. در پژوهش حاضر بر آنیم تا تبیینی به‌نسبت روشن از هر دو نوع تسبیح ارائه دهیم و مدعی هستیم تسبیحی که قرآن آن را به رخ آدمیان می‌کشد، تسبحی متفرع بر حیات‌مندی، شعورمندی و از سر اختیار و انتخاب است. این پژوهش با محور آیات و روایات اما با صبغۀ فلسفی، به تبیین مدعای مذکور می‌پردازد.