امکان طرح آزاداندیشی در پژوهش به‌ مثابۀ یک مسئلۀ اخلاقی بر مبنای منابع اسلامی

آزاداندیشی نخستین بار توسط اثبات‌گرایان در روش‌شناسی تحقیقات مطرح شد. ایشان معتقد بودند محقق در علوم انسانی هم باید مثل علوم طبیعی از حوزۀ تاثیر همۀ ارزش‌ها و ترجیحات آزاد باشد. صاحبان رویکردهای تفسیری و انتقادی با طرح مباحث گسترده‌ای به‌طور کلی یا جزئی با این نظریه مخالفت ورزیدند. این گفت‌وگو در حوزۀ روش‌شناسی تحقیقات همچنان گرمای خود را حفظ کرده است. چیزی که این مسئله را از منظر اخلاق شایستۀ توجه اخلاق‌نویسان می‌کند و ماهیتِ موضوع و هدف مسئلۀ آزاد‌اندیشی فرصت آن را فراهم می‌کند، امکان طرح آزاداندیشی به‌عنوان مسئله‌ای اخلاقی و توصیۀ آزاداندیشی به‌عنوان هنجاری اخلاقی است. از آنجا که موضوع آزاداندیشی به‌معنای ارزش‌هایی که محقق می‌تواند در فرایند پژوهش، خود را از حوزۀ تاثیر آنها دور نگه دارد، با وجود مباحثات طولانی بین رویکردهای مختلف پژوهشی، هنوز هم مبهم و مورد اختلاف است، نیاز به مرجع قابل‌اعتمادی برای تعیین این قبیل ارزش‌ها، سومین عنصر دخیل در امکان طرح اخلاقی این مسئله محسوب می‌شود. این مقاله تلاشی است برای تعیین ارزش‌های کنترل‌شدنی در فرایند پژوهش از منظر منابع اسلامی. طی این تلاش ثابت شد که انسان می‌تواند با پیشگیری و درمان، خود را از تاثیر جهل، ترس، طمع و تعصب به‌عنوان موانع عام و فراگیر آزاد‌اندیشی دور نگه دارد.