ملاحظات معناشناختی در تحلیل مسئلۀ اتحاد و تغایر مفهومی صفات خداوند از دیدگاه ابن ‌سینا و ملاصدرا

ابن‌سینا معتقد است صفات خداوند علاوه بر مصداق، از نظر مفهوم نیز واحد و یکسانند و در مقابل ملاصدرا بر تغایر مفهومی و اتحاد مصداقی صفات تاکید می‌ورزد و دیدگاه ابن‌سینا را مردود می‌شمارد. در این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی، مبانی و نتایج هر یک از این دو نظریه تحلیل خواهد شد. نظریۀ ابن‌سینا در معناشناسی اوصاف الهی حاکی از اصالت دادن وی به کاربرد الفاظ است، در حالی‌که ملاصدرا به معانی الفاظ در هنگام وضع اهمیت بیشتری می‌دهد. در پرتو نظریۀ توصیفی معنا می‌توان یگانه‌انگاری مفهومی اوصاف الهی را در راستای اصلاح دیدگاه ما در تبیین ویژگی‌های واجب‌الوجود ارزیابی کرد. تفکیک معنای استعمالی از معنای وضعی، با تاکید بر «کارکردگرایی» آلستون زمینۀ عبور از معانی اولیۀ الفاظ را فراهم می‌آورد و راه را برای انعطاف‌پذیر دانستن زبان و در نهایت اتحاد معانی اوصاف الهی باز می‌کند. از تلاش‌های متکلمان مسلمان برای نفی «تشبیه» و «تعطیل» و نیز برخی نظرهای اندیشمندان علم اصول در باب استعمال الفاظ هم می‌توان راه برون‌رفت از مشکلات هم‌معنایی کامل و تغایر صرف معنای صفات را پیدا کرد. افزون بر این کنار نهادن دیدگاه‌های افراطی منکران و موافقان ترادف و انتخاب راه میانه نیز سهم تغایر و اتحاد (ترادف) مفاهیم اوصاف الهی را حفظ می‌کند. بنابراین، دیدگاه ابن‌سینا نوعی نظریۀ اصلاحی در باب معناشناسی اوصاف الهی است که ارتقای معرفت حکمی را در تعیین معنای الفاظ دخالت می‌دهد، اما نظریۀ ملاصدرا توصیفی است که با توجه به تغایر مفهومی صفات بر تصحیح حمل اوصاف مختلف و مفید بودن آن تاکید دارد.

Semantic considerations in explaining the unity or difference of concepts of attributes of God from the perspective of Avicenna and Mulla Sadra

Avicenna argued that the concept of God's attributes are identical, and Mulla Sadra stresses on the unity of attributes in concept and difference of them in real and rejected the perspective of the Avicenna. This article is trying to begin with the two competing views can be explained by on the base of some of the topics in the semantic and then analyzed its foundation, and results. Avicenna's theory on the meaning of the words stresses on use. However, for Sadra the meanings of words when enacted is more important. According to the descriptive theory of meaning the theory of unity of divine attributes can be meant to correcting our vision about characteristics of the Selfexistent. With separating primary meaning of the words and their applications with emphasis on Alston’s functionalism we could pass from primary meanings of words provides a flexible way to change language and ultimately unite the meanings of God's attributes. In addition, to abandon the extreme views of the deniers and supporters of Synonymy and choose the middle path of unity difference (sequence) to maintain the concept of the divine attributes. Thus Avicenna's view is a corrective theory about the semantics of Divine Attributes that enhance the knowledge of the divine decree in determining the meaning of words but Mulla Sadra's theory is descriptive theory that with attention to difference of concepts of Attributes stresses on correcting attribution and usefulness of it.