چیستی ایمان از دیدگاه ملاصدرا

یکی از مسایل چالش برانگیز و در عین حال کلیدی در طول تاریخ تفکّر اسلامی، مساله «ایمان» است که از جهات مختلف، مورد توجّه اندیشمندان بوده است. ملاّصدرا به عنوان حکیمی متالّه و شیعه، ایمان را از ماده امن می داند، گویی شخص مومن با ایمان، از تکذیب و مخالفت با حقّ، ایمن می گردد؛ هر چند ایشان، ایمان را با مفاهیم مختلفی چون، تصدیق، حکمت، نور، توحید و عقل تعریف می کند، اما در دیدگاه او « علم و معرفت» مهم ترین عنصر در «ایمان» است. صدرا ایمان تقلیدی و کشفی را از اقسام ایمان دانسته؛ «عمل» را خارج از حوزه مفهومی ایمان قرار می دهد.او ایمان را همچون علم امری وجودی می داند که احکام وجود بر آن سریان دارد لذا امری مشکّک، باقابلیّت کمال و نقص بوده و پایین ترین مراتب آن ایمان تقلیدی بدون برهان، و بالاترین مرتبه اش، حقّ الیقین است که از مراتب عرفانی محسوب می شود. ایشان توانسته بر اساس مبانی حکمت متعالیه در چهار شاخصه ی نقش کلیدی معرفت؛ علم امری وجودی؛ رابطه ی میان ایمان و عمل صالح؛ و مراتب ایمان، به شایستگی در بُعد نظری از مباحث دینی، بهره برده و تبیین نوینی از ایمان ارایه نماید؛ هر چند این نقد نیز که توجّه بایسته ای در بحث تیوریک، به عنصر مودّت و محبّت، ندارد، قابل طرح است.