واکاوی اصول مورد استفاده ملاصدرا در تصویر معاد جسمانی

ملاصدرا در کتاب‌های مختلف خود درباره معاد به عنوان اعتقادی محوری و اثرگذار سخن گفته است. از نظر او معاد به صورت روحانی و جسمانی محقق است. او معاد جسمانی را به یاری اصولی برآمده از نظام فلسفی خود به اثبات رسانده است. فارغ از هم‌سانی فراوانی که در تصویر معاد جسمانی در آثار گوناگون او دیده می‌شود، شمار اصول مورد استفاده او در این آثار متفاوت بوده و از شش تا دوازده اصل را در بر می‌گیرد. تجمیع این اصول با حذف موارد تکراری، شانزده اصل را در اختیار پژوهش‌گر قرار می‌دهد که مجموعه‌ای از اصول خداشناختی، انسان‌شناختی و وجود‌شناختی را دربرمی‌گیرد. طراحی چگونگی پیوند این اصول با یکدیگر برای رسیدن به مقصود ملاصدرا در اثبات معاد جسمانی، با همان تصویری که خود در اختیار ما می‌گذارد، روشن می‌کند که ملاصدرا در تصویر معاد جسمانی، از دو زبان وجودمحور و ماهیت‌محور بهره می‌گیرد. توجه به بیش‌تر انسان‌ها که با زبان ماهیت‌محور سخن گفته و این زبان را فهم می‌کنند، ملاصدرا را ناگزیر به استفاده از این زبان ساخته است وگرنه او با ادبیات وجودمحور - که در برخی از اصول او نیز دیده می‌شود- می‌تواند تصویر مطلوب خود را اثبات کند. این نکته اساسی، زمینه‌ای برای پژوهش‌گر فراهم می‌سازد تا نظریه ملاصدرا را در دو قالب زبان ماهیت‌محوریا وجودمحور تقریر کند یا همانند خود او تعبیرهای دوگانه را هم‌زمان به کار بندد.