دین و دولت در جست‌وجوی اقتدار و مشروعیت

بحث در باب رابطه دین و سیاست یا دین و دولت، دیرزمانی است که در محافل سیاسی و علمی غرب، و به دنبال آن در نزد برخی از روشنفکران جوامع اسلامی مطرح است و به زمانه حاضر محدود نمی‌شود. در این نوشتار نشان داده خواهد شد که: الف) در طول تاریخ تفکر غرب از یک سو، حاکمان سیاسی برای حفظ اقتدار خود نیازمند کسب مشروعیت دینی بوده‌اند و از این رو به غلبه بر دین یا دست‌کم تعامل با آن روی آورده‌اند، و از سوی دیگر، متولیان امور دینی و ارباب کلیسا همواره در پی کسب اقتدار سیاسی دولت یا غلبه بر آن برآمده‌اند؛ ب) باید میان گوهر دین، به عنوان امری آسمانی و مقدس و متولیان امور دینی یا ارباب کلیسا تمییز نهاد و نباید ناتوانی آنان در تشکیل حکومت دینی موفق را که ناشی از آلوده شدن آنان به فساد و دنیاطلبی و ثروت‌اندوزی بوده است، به نام دین ثبت کرد. دین یهود و مسیحیت، اگرچه ادیانی نوپا، ناکامل و متناسب با زمانه خاصی است، چنانچه از تحریف‌ها و خرافه‌ها پیراسته شود و به اصل و منشا آغازین خود بازگردد، در زمینه حکومت و شیوه اداره جامعه ناگفته‌های بسیار دارد؛ ج) به فرض اینکه دین یهود و مسیحیت توان اداره جامعه را نداشته باشد، نباید به موجب قاعده حکم الامثال، به انکار رابطه دین و دولت در دین مبین اسلام که کامل‌ترین و جامع‌ترین ادیان است، برخاست و شعار کلی جدایی دین از سیاست را سر داد.