ارزیابی مقایسه‌ای میزان دلیلیت برهان نظم از دیدگاه شهید صدر و شهید مطهری

برهان نظم، با تقریرهای متفاوت و از مناظر مختلف، مورد توجه دانشمندان قرار گرفته است. متفکران اسلامی درباره‏ ارزش این برهان بر اثبات وجود خداوند اختلاف نظر دارند. برخی فلاسفه بر این باورند که استدلال‏های مبتنی بر نظم ارزش برهانی ندارند و از استحکام کافی برای اثبات و شناخت خداوند برخوردار نیستند. در مقابل، گروهی از متکلمان از این برهان دفاع و بر امتیازهای ویژه‏ آن تاکید کرده‏اند. این پژوهش، با روش توصیفی‌ ‌تحلیلی و انتقادی بر آن است که میزان دلیلیت برهان نظم به منزله عمومی‏ترین راه خداشناسی را از دیدگاه دو اندیشمند معاصر، آیت‌الله مرتضی مطهری و آیت‌الله سید محمدباقر صدر، ارزیابی کند تا بدین وسیله امکان اثبات و شناخت خداوند با تقریرهایی از برهان نظم، که بیشترین میزان اتقان را دارند، فراهم شود. نتیجه آنکه، تقریر شهید صدر از برهان نظم مبتنی بر نظریه‏ «منطق ذاتی» است که وی در معرفت‌شناسی اتخاذ کرده‏ است و با توجه ‌به اشکال‌هایی که تقریرهای دیگر برهان نظم، از جمله تقریر مبتنی بر «منطق عقلی»، با آن مواجه‌اند به نظر می‏رسد راهی که شهید صدر پیشنهاد داده بهترین راهی است که برای اعتبار بخشیدن به برهان نظم به منزله یک برهان دقیق فلسفی وجود دارد.

a comparative evaluation of the validity of »argument of order« from the point of view of shahid sadr and shahid motahari

argument of order, with different interpretations and from different perspectives, has been noticed by scientists. islamic thinkers disagree about the value of this argument. some philosophers believe that arguments based on order have no argumentative value and they do not have enough strength to prove and recognize god. in return, a group of theologians have defended this argument and emphasized its special advantages. this research, with a descriptive-analytical and critical method, has evaluated the validity of this argument as the most general way of knowing god from the point of view of these two great thinkers. in this way, it is possible to know god with the reasons that have the highest level of perfection. as a result, shahid sadr’s interpretation of the proof of order is based on the theory he adopted in epistemology and considering the problems faced by other interpretations of the order argument, including the interpretation based on &rational logic&, it seems that the way proposed by martyr sadr is the best way to validate the order argument as a precise philosophical argument.