عینیت وجود متعالی، باور متعالی، گزاره متعالی در اندیشه علامه طباطبایی

از مباحث مهمی که اندیشمندان، در حوزه فلسفۀ دین را، بالاصاله و فی‌نفسه، یا در برابر ساخت‌گرایان، که قائل به ذهنی بودن و عدم عینیت خداوند هستند، به اندیشه و تامل واداشته است، بحث واقعی بودن و به‌عبارت علمی، عینیت «امر متعالی» است. علامه طباطبایی از اندیشمندانی است که با بازخوانی اندیشه او می‌توان رویکرد او را در امر عینیت خداوند تبیین کرد. در این نوشتار پس از تبیین چارچوبه نظری در تشریح معانی عینیت، به تبیین، بازخوانی و تحلیل اندیشه علامه در حوزه عینیت خداوند پرداختیم و به این نتیجه رسیدیم که علامه هم در هستی‌شناختی و هم در مباحث معرفت‌شناختی، «در صدق باورهای مرتبط با خداوند»، و هم در مباحث معناشناختی «در تطابق گزاره‌ها با وجود خارجی خداوند به‌عنوان امری حقیقی و واقعی» به طرح عینیت پرداخته است. سه‌گانۀ عینیت (وجود متعالی، باور متعالی و گزارۀ متعالی) در اندیشۀ علامه به این معناست که وجود و ماهیت خدا، مستقل از ذهن است (وجود متعالی)، باور یا جمله دربارۀ خدا از نظر مابعدالطبیعی عینی است (معرفت متعالی)، گزارۀ دربارۀ خدا، پذیرای ارزیابی از طریق صدق و کذب است (گزارۀ متعالی).

The Objectivity of the Transcendental Being, the Transcendental Belief, the Transcendental Proposition in the Opinion of ‘Allāma Ṭabāṭabā’ī

One of the important topics that has made thinkers of the philosophy of religion contemplate by its own nature or as a reaction to constructivists – who believe in the subjectivity and nonobjectivity of God – is the reality  or – more scientifically stated – objectivity of the Transcendental Being. ‘Allāma Ṭabāṭabā’ī is one of the thinkers in this arena the rereading of whose thought can help explain his approach to the question of God’s objectivity. After the explanation of the theoretical framework of objectivity, we have explained, reread, and analyzed ‘Allāma’s thought in the domain of God’s objectivity. The results show that ‘Allāma has addressed objectivity in the discussions of ontology, epistemology (on the accuracy of beliefs related to God), and semantics (on the congruence of propositions with the External Being of God as a true and real Matter). The triple concepts of objectivity – i.e., Transcendental Being, transcendental belief, and transcendental proposition – in ‘Allāma’s thought means that God’s Being and Essence is independent from mind (Transcendental Being), the belief or statement about God is metaphysically objective (transcendental epistemology), and the proposition about God can be evaluated by checking its truthfulness/falsity (transcendental proposition).