قرائت انسانی از دین؛ ارزیابی دیدگاه محمد مجتهد شبستری

یکی از مهم‌ترین مباحثی که امروزه در حوزۀ دین‌شناسی و درک تعالیم دین مطرح می‌شود، امکان فهم دین بر اساس قرائت انسانی و تجربۀ دینی است. وقتی از قرائت انسانی دین سخن به میان می‌آید، دو نکته به شکل توامان مفروض و منظور گرفته می‌شود: اول آنکه امکان فهم دین برای انسان میسر است؛ دوم آنکه فهم دین منحصر به آنچه تاکنون تحت عنوان فهم ماورایی و الهی از دین مطرح بوده، منحصر نیست و می‌توان قرائتی انسانی از آن عرضه کرد. این نکتۀ اخیر یعنی تغییر سازه‌های فهم دین مرهون تغییراتی است که انسان امروزی با آن مواجه خواهد بود. مجتهد شبستری یکی از اندیشمندان معاصر معتقد است، با توجه به تغییر و تحولات چشمگیر در زندگی بشر امروزی، باید تفکرات، دین، معنویت و ایمان آنان نیز دچار دگرگونی اساسی شود و باید از سنت دینی، افکار و اندیشه و باور قبلی خود عبور کرد یا فهم جدید از آن به‌دست آورد تا در نهایت به تجربۀ دینی رسید. وی معتقد است که در باب دین قرائت‌های مختلفی وجود دارد و به قرائت واحد نمی‌شود اکتفا کرد. هدف اصلی این پژوهش، تبیین مدعای پیش‌گفته با ارائۀ استدلال‌های عرضه‌شده و پاسخ به آن است که با روش تحلیل محتوا در تبیین داده‌ها صورت گرفته است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که قرائت انسانی از دین در مقابل قرائت الهی قرار دارد و دیدگاه شبستری گاه به شکل آشکار و گاه کمی مستور و پنهان ریشه در نسبیت، هرمونتیک، تجربه دینی و اومانیسم دارد.

Human Reading of Religion; Assessing the View of Muhammad Mojtahed Shabestari

One of the most important debates in the field of religious studies and understanding of religion teachings today is the ability to understand religion based on human readings and religious experience. When it comes to the human readings of religion, two points are assumed to be concurrent: first, it is possible for human beings to understand religion; It is not unique and can be read as human. This last point, the change in the structures of understanding religion, is due to the changes that human beings are facing today. Mojtahed Shabestari, a contemporary thinker, believes that, given the dramatic changes in human life today, their thinking, religion, spirituality, and faith must also undergo a fundamental change, and one must go beyond their religious tradition, ideas, or beliefs. It gained a new understanding of it until it finally came to religious experience. He believes that there are different readings on religion and that one single reading cannot be accomplished. The main purpose of this research is to explain the aforementioned claim by presenting the arguments presented and responding to them by the content analysis method of explaining the data. The findings of the study show that human readings of religion are in contrast to divine readings, and the Shabestari perspective is sometimes explicitly and sometimes slightly hidden and rooted in relativity, hermeneutics, religious experience, and humanism.