بررسی تاثیر آثار پروکلس بر مفهوم‌سازی فارابی و ابن‌سینا از واجب‌الوجود

در این مقاله به بررسی این مسئله می‌پردازیم که آیا مفهوم‌سازی از واجب‌الوجود از بعد تاریخی در تفکر نوافلاطونیان (پروکلس)، قبل از فارابی و ابن‌سینا بوده است یا خیر؟ پروکلس با طرح چهاربخشی علت اولی، وجود، عقل و نفس به تبیین مبانی فلسفی خود دربارۀ مباحثی همچون خیر محض، استغنا و فوق تمام بودن علت اولی، فیض، اولین مبتدع یعنی انیت، عقل، خصوصیات و مراتب آن، نفس، خصوصیات و مراتب آن و تقسیم موجودات بر مبنای دهر می‌پردازد. فارابی و ابن‌سینا در مسائلی چون استغنا و تمامیت یا فوق تمام بودن علت اولی، فیض، اولین مبتدع، وحدت و بساطت عقل و تجرد آن از ماده، نفس و اینکه به اجرام سماوی حرکت می‌بخشد و این حرکت مستدیر است، با پروکلس توافق نظر دارند؛ به‌طوری که در مواردی عین الفاظ و عبارات پروکلس در کتاب «الخیر المحض» را استفاده کرده‌اند.

The Study of the Effect of Proclus Works on the Conception of Farabi and Avicenna of the Necessary Existence

In this paper, we examine the question of whether the conceptualization of the Necessary being has been historically present in the NeoPlatonist (Proclus) thinking before Farabi and Avicenna. With his fourpart design comprised of the First Cause, being, reason, and self, Proclus explains his philosophical foundations about topics such as pure goodness, the selfsufficiency and the supreme being of the First Cause, grace, the First innovator, Iness, reason and its characteristics and degrees, soul and its characteristics and degrees, and divides the creatures based on eternity. Farabi and Avicenna agree with Proclus in issues such as the selfsufficiency and the supreme being of the First Cause, grace, the First Innovator, the contingency or simplicity of reason and its freedom for corporeality, and the soul and its role in the circular movement of the celestial bodies, in a way that in some cases, Proclus’ words and phrases are directly used in the book alKhair almahz.