بررسی نظر نصر حامد ابوزید در تاویل و نقد آن بر اساس دیدگاه علامه طباطبایی (ره)

تاویل از جملۀ مهم‌ترین واژه‌هایی است که شیعه و معتزله از ابتدا تاکنون، برای فهم آیات الهی به آن توجه کرده‌اند. اهل حدیث، همواره به تاویل نگاهی منفی داشته‌اند و گاهی آن را بدعت پنداشته‌اند و مفسران آنها از تاویل اجتناب کرده‌اند و دور بودن از آن را درست دانسته‌اند. در عصر کنونی ابوزید از متفکران معتزلی، راهکار فهم درست قرآن را تاویل می‌داند؛ وی بر این اعتقاد است که با تاویل می‌توان امروز با قرآن ارتباط برقرار کرد و زندگی قرآنی داشت و در جهان امروز به قرآن حیات مجددی داد. در این نوشته با روش توصیفی – تطبیقی دیدگاه ابوزید دربارۀ تاویل را بر اساس نظر علامه گزارش و نقد می‌کنیم. نتایج نشان داد آنچه او تاویل می‌خواند، با آنچه طباطبایی تاویل می‌داند به لحاظ معنا و مفهوم اختلاف شگرفی دارد. طباطبایی «تاویل» را تلاشی برای دستیابی به معارف عمیق قرآن می‌داند که الفاظ را یارای بیان آن نیست؛ ولی ابوزید تاویل را عصری کردن فهم قرآن می‌داند. البته شاید بتوان وجه جمعی برای آن دو پیدا کرد و آن اینکه با فهم عمیق قرآن، می‌توان مسائل امروز و فردای بشر را حل کرد.

An Examination of the Nasr Hamid Abu Zayd’s Stance toward the Esoteric Interpretation and Its Criticism based on the Viewpoint of Allama Tabataba’i

Ta’wil (esoteric interpretation) is one of the main concepts taken into consideration for long by the Shī‘a and Mu‘tazila for the understanding of the divine verses. The Traditionists have always had a negative view to esoteric interpretation and their exegetes have avoided this concept and have taken this avoidance to be the correct practice. In the modern times, Abu Zayd – a Mu‘tazila thinker – deems esoteric interpretation as the true understanding of the Qur’ān. He believes that today we can connect with the Qur’ān and have a qur’ānic life through esoteric interpretation. He also believes that this type of interpretation revives the Qur’ān in the modern time. The article at hand uses a descriptivecomparative method to report and criticize the viewpoint of Abu Zayd toward esoteric interpretation based on the viewpoints of Allama Tabataba’i. The findings reveal that what he labels as esoteric interpretation is semantically and conceptually different from what Allama Tabataba’i calls esoteric interpretation. Allama Tabataba’i takes esoteric interpretation an effort to attain the profound knowledge of the Qur’ān which cannot be expressed merely by the words, while Abu Zayd considers esoteric interpretation as erabound understanding of the Qur’ān. Of course, there might be a common point between the two stances: the deep understanding of the Qur’ān can help solve the presentday and future problems of the human.