بررسی تطبیقی مبانی انسان‌شناختی علوم انسانی غربی با اسلامی

مطالعۀ انسان به‌عنوان موضوع محوری علوم انسانی و پرداختن به مبانی انسان‌شناختی به‌مثابۀ اساسی‌ترین پیش‌نیاز تحول و تولید علوم انسانی اسلامی ضرورت و اهمیت دارد. پارادایم‌های رایج در علوم انسانی غربی با محوریت اصالت انسان، هر کدام توصیف خاصی از ماهیت انسان دارند. مکتب اثباتی با نگاه شیء‌انگارانه و مکانیکی به انسان، مکتب تفسیری با رویکرد اصالت معنایی و تمرکز بر فهم کنش‌های اختیاری انسان و مکتب انتقادی با اعتقاد به آزادی انسان و حاکمیت جبرهای تاریخی و اجتماعی محیط انسان را تعریف می‌کنند. در مقابل در رویکرد اسلامی، انسان موجودی با فطرت و سرشت الهی، دوبعدی، مختار و دارای منزلت و کرامت ذاتی است، منزلتی که در طول خدامحوری معنا می‌یابد. برآیند مبانی انسان‌شناختی پارادایم‌های رایج در علوم انسانی، نگاه تجربی و مادی‌گرایانۀ غرب به انسان است که حاکی از اختلاف ذاتی و ماهوی آن با مبانی اسلامی در خصوص انسان است.

A Comparative Study of the Humanistic Principles of Western and Islamic Humanities

Studying the human as the focal topic of humanities and addressing the humanistic principles as the most essential prerequisite of the evolution and production of Islamic humanities is of utmost importance. Each of the common, humanismbased paradigms in the Western humanities has a specific description of the human’s nature. The affirmative school with its objectifying and mechanical view of the human, the interpretive school with its semantic approach and concentration on the understanding of the human’s volitional acts, and the critical school with its belief in the freedom of the human and the domination of historical and social determinism are used to define the environment of the human. Contrarily, in the Islamic approach, the human is considered as a creature with divine nature that is twodimensional and has volition and natural dignity and a high status, a status that is meaningful only in line with theocentrism. The overall outcome of comparing the humanistic principles that exist in the common humanities paradigms is the empirical and materialistic view of the West to the human, which shows its natural and essential difference with Islamic principles concerning the human.