بازاندیشی در تقریرهای مختلف از راز تسبیح کائنات

آیات و روایات بسیاری بر این مطلب دلالت دارند که هر آنچه در کائنات است، از ذوی‌العقول و غیر آن، تسبیح‌گوی خداوند متعال بوده و هستند. این ظهور یا تصریح، در تاریخ اندیشۀ اسلامی شرح و بسط‌های مختلفی را موجب شده است. عارفان، فیلسوفان و متکلمان و نیز مفسران و محدثان هر یک بر اساس مبانی و مشارب خاص خود، به تبیین این موضوع پرداخته‌اند. آنچه در این نوشتار می‌آید، نخست بیان اقسام مختلف نصوص دینی و سپس دسته‌بندی و ارائۀ هشت رویکرد و نظریه در تبیین آنهاست، به‌گونه‌ای که تا کنون در آثار موجود یافت نشده است. در پایان، تحلیل و نقد نظریات به‌همراه بررسی لوازم هر یک ارائه خواهد شد. نتیجۀ سخن آنکه، از حیث وجودشناختی سریان نوعی شعور و حیات در تمام مراتب هستی از یک‌سو و از حیث معرفت‌شناختی دلالت هر موجودی بر وجود و تنزیه خالقش از سوی دیگر، ما را به پذیرش تسبیح حقیقی کائنات که مفاد قطعی آیات و روایات است رهنمون می‌شود.

A reflection on different exposition about the praise of creatures

There are many verses and Islamic hadiths imply that everything in the universe are all praise to God. This emergence of text or affirmation, in the history of Islamic Thought has raised several expansions and clarifications. Mystics, philosophers and theologians and commentators of the Quran explain this issue on the basis of their approach and point of view. this article, at the beginning presents special classification of different religious texts and then explains various approaches and classified them into eight so far have been not found in the other works. In the end, analysis and theoretical critiques of each was presented with a prerequisites of them. As a main result, on the one hand ontological aspect some kind of life and cognition and on the other hand from epistemological sense implications of the universe to the existence and glorify the Creator God can be affirm and this the exact implication of Islamic verses and narratives.