نظریۀ شونیَتا (خلا) و مفاهیم وابسته به آن در فلسفۀ مادهیه‌میکۀ بودایی

طریق مهایانه شاخۀ بزرگی از دین بودایی است که در کشورهای چین، نپال، تبت، مغولستان، کره، تایوان، ویتنام و ژاپن پیروان بسیار دارد. این آیین که جدیدتر از شاخۀ خواهر آن، یعنی تهره‌واده (هینه‌یانه) به‌شمار می‌رود، بر مبادی و اصولی مشابه با آن استوار است، اما بر برخی از آنها تاکید بیشتری دارد و تفسیرهای متفاوتی را از آنها ارائه می‌دهد. نظریۀ خلا و آموزه‌های وابسته به آن، اعتقاد به آرمان بُدهیستوه، وجود بدهیستوه‌های متعدد و تاکید بر یاد کردن سوگند بدهیستوه و بالاخره طریق سرسپردگی یا بهکتی‌مارگه از برجسته‌ترین اصول شکل‌دهندۀ مهایانه، و وجه تمایز آن با تهره‌واده شمرده می‌شوند. افزون بر این، شاخۀ مهایانه بدون رد کردن متون مقدس هینه‌یانه، در هر یک از مکاتب متعدد خود دارای متون پذیرفته‌شده و مرجعی است که بیان‌کنندۀ دیدگاه‌های آن مکاتب‌ هستند. یکی از قدیمی‌ترین جریان‌های فکری درون مهایانه، مکتب مادهیه‌میکه (راه میانه) است که نظریۀ خلا (شونیَه یا شونیَتا) از جملۀ اصول بنیادی آن به‌شمار می‌رود و از همین‌رو، شونیه‌وادَه یا شونیَتاوادَه نیز نامیده می‌شود. در این مقاله کوشش بر آن است که ضمن ارائۀ تاریخچۀ مختصری از شکل‌گیری طریق مهایانه و مکتب مادهیه‌میکه، آموزۀ خلا از دیدگاه این جریان فکری فلسفی تعریف و رابطۀ آن با سایر اصول مهایانه بررسی شود.