تاثیر ابوحامد محمد غزالی بر تحولات دینی در هندِ عهد گورکانیان

مکتوبات ابوحامد غزالی (450-505 ق) بر تحولات دینی عصرِ گورکانیان (932-1274 ق) تاثیر چشم‌گیری داشت. اکبرشاه، با تاسیس دینی التقاطی، موسوم به «دین الهی»، و اتخاذ سیاست‌های مبتنی بر تسامح با پیروان دیگر ادیان، می‌کوشید منازعات میان آنان را مرتفع سازد. این امر واکنش‌هایی را در میان برخی از صوفی‌عالمان آن عصر برانگیخت و ضرورت «احیاء» دین، توجه آنها را به آثار غزالی معطوف کرد. از جمله می‌توان از احمد سرهندی (971-1034ق)، عبدالحق دهلوی (958-1052ق) و شاه ولی الله دهلوی (1114-1176ق) یاد کرد که به‌کرات به کتب غزالی استناد کرده‌اند و دو تن از آنها، احمد و ولی‌الله، خود را همچون غزالی «مجدد» می‌خواندند. تاثیر غزالی بر آنها در این حوزه ها مشهود است:1- کوشش برای تدوین اصول شریعت و تشریح باطن احکام؛2- مقابله با بدعت‌ها و احیای سنت سلف؛ 3- برقراری مقارنه میان شریعت و طریقت و نقد صوفیان شریعت‌گریز؛ 4- مخالفت با فلسفه؛5- تالیف آثاری متاثر از کتب غزالی. در این مقاله نخست سابقه نفوذ غزالی در شبه قاره هند را بررسی کرده ایم و سپس به تاثیر اندیشه های او در تحولات دینی عصر گورکانیان پرداخته ایم.

the influence of abu hamid mohammad ghazali on the religious developments in india during the mughal empire

writings of muhammad ghazali had a significant impact on the religious developments of the mughal empire. akbar, established a synthetic religion, called dīn-i-ilāhī, and by adopting policies based on tolerance towards the followers of different religions tried to resolve the conflicts between them. this provoked reactions among sufi-scholars and the necessity of &revival& of religion turned their attention to ghazali. we can mention ahmad sarhindi, abdul-haq and shah waliullah who have repeatedly cited ghazali and two of them, ahmad and waliullah, like ghazali, called themselves &renewer&. the ghazali’s influence on them can be traced in these areas: an effort to compile the principles of the shari’a and explain its inner meaning; dealing with heresies and reviving the tradition; establishing a parallel between shari’a and tariqa and criticizing those sufis who went beyond the circle of sharia; opposition to philosophy; writing works influenced by ghazali’s books.