اصل سادگی در آثار هیئت و نگاهی دوباره به انگیزه‌های ایجاد مدل‌های غیربطلمیوسی

در بعضی آثار هیئت دوران اسلامی ادعا شده بطلمیوس در مقدمۀ مجسطی گفته: هر هویتی را که در نجوم نیازی به آن نباشد باید حذف کرد. این اصل با بعضی تعاریف مفهوم سادگی و صرفه‌جویی در فلسفۀ علم نزدیکی دارد. عبارت «حذف آنچه به آن نیاز نیست» در مجسطی نیامده. ظاهرا اسحاق یا ثابت آنرا درترجمۀ عربی آن افزوده اند. هیئت‌دانان جهان اسلام در ضمن بحثِ هیئت افلاک خورشید بارها به این اصل اشاره کرده اند و معتقد بودند که برای خورشید مدلی با افلاک کمتر قابل‌قبول‌ است، چون «ساده‌تر» است. اما مدل‌های غیربطلمیوسی که منجمان مراغه، از جمله شیرازی، در آثار هیئت خود عرضه کرده اند دارای افلاک بیشتری نسبت به مدل‌های بطلمیوسی بودند. مدل‌های غیربطلمیوسی به خاطر حل تناقضات مدل‌های بطلمیوسی با اصل «حرکت یکنواخت» افلاک در فلسفۀ طبیعی ارسطو مطرح شده بودند. با اینکه در فلسفۀ طبیعی ارسطو حداقل دو اصل دیگر نیز برای حرکات افلاک وجود داشت که با هیئت بطلمیوس تعارض داشت، منجمان مکتب مراغه تعارض این دو اصل را مهم نمی‌دانستند و اشکالی از این جهت به مدل‌های بطلمیوسی نمی‌گرفتند. شاید علت این رفتار دوگانه این بود که فرض افلاک بیشتر با سرعت یکنواخت ساده‌تر یا ظریف‌تر از فرض افلاک کمتر با سرعت نایکنواخت حس می‌شد.

the principle of simplicity in the hayʾa books : a revision to the motivations behind the development of non-ptolemaic planetary models

quṭb al-dīn shīrāzī believed that according to ptolemy in the introduction of almagest, any entity that is not necessary for this astronomy should be omitted. this principle seems close to the definition of the notion of simplicity and parsimony in the philosophy of science. the phrase “omitting what is not necessary” is not mentioned explicitly in the almagest. it seems that isḥāq or thābit added this phrase to the arabic translation. the islamic astronomers mentioned “simplicity” within their discussion of the solar model again and again and believed that a model with fewer orbs is acceptable for the sun because it is “simpler”. nevertheless, the maragha astronomers’ non-ptolemaic models include more orbs than the number of the orbs in the ptolemaic models. the non-ptolemaic models were produced to solve the contradiction between ptolemaic models and the aristotelian natural principle of uniform motion. although there were at least two other aristotelian natural principles for the celestial motions which were in contrast with ptolemaic models, maragha astronomers did not pay attention to these contradictions. it is possible that they felt that supposing more orbs with uniform motion is simpler or more elegant than fewer orbs with non-uniform motion.