بررسی نقدهای ملاصدرا به تحلیل سهروردی از دگرآگاهی

سهروردی در تحلیل آگاهی با دو قسم «خودآگاهی» و «دگرآگاهی» راه خود را دست‌کم از برخی از فیلسوفان گذشته جدا کرده است. اما دیدگاه سهروردی دربارۀ دگرآگاهی با نقدهای ملاصدرا مواجه شده است. سهروردی موجود خودآگاه را «نور لنفسه» و دگرآگاهی را حاصل اضافۀ اشراقیِ موجود خودآگاه به دیگر موجودات یا تحصیل صورت علمیۀ آنها دانسته است. ملاصدرا تحلیل سهروردی از دگرآگاهی را نادرست انگاشته و دستِ‌کم سه استدلال علیه نظریۀ اضافۀ اشراقی سهروردی مطرح کرده است. وی با اینکه با تحلیل سهروردی از خودآگاهی فی الجمله موافق است ولی «نور» در تعبیر سهروردی را به وجود تفسیر کرده است. این مقاله پس از صورت‌بندی و تقریرِ سه استدلال انتقادیِ وی به سهروردی، به ارزیابی و نقد آنها پرداخته است. به زعم نویسندگان، اولاً هر سه اشکال ملاصدرا در نقد تحلیل سهروردی از دگرآگاهی ناتمام است و در نقد نظریۀ سهروردی کارایی لازم را ندارد و ثانیاً تفسیر ملاصدرا از «نور» در کلام سهروردی نادرست است. هدف این مقاله صرفاً نشان دادن ناتمامیّتِ اشکالات ملاصدرا به سهروردی است و به هیچ وجه در مقام دفاع ایجابی از دیدگاه سهروردی نیست.

An evaluation of Mulla Sadra’s critique to Suhrawardi’s analysis of other-consciousness

Suhrawardi’s view of &otherconsciousness& has encountered with Mulla Sadra’s critique. Suhrawardi believes that the selfconscious existent is &the light in itself&. He considers that the &otherconsciousness& is the result of the selfconscious existent’s luminous relation to other existent or acquiring their intelligible forms. Mulla Sadra argues that Suhrawardi’s analysis of &otherconsciousness& is incorrect and reasons leastwise three arguments against the Suhrawardi’s theory about &luminous relation&. Mulla Sadra although has accepted the Suhrawardi’s analysis of &selfconsciousness&, but he has interpreted the &light& (noor) in Suhrawardi’s view as the existence (wojood). This article after expression three Mulla Sadra’s critical arguments to Suhrawardi criticized them. According to the authors of this article all three of Sadr’s arguments in the critique of Suhrawardi’s analysis of &otherconsciousness& are defective. Furthermore, we believe that the Mulla Sadra’s interpration of &light& (noor) in Suhrawardi’s statement is incorrect. The purpose of this article is only to illustrate the defectiveness of his critical arguments to Suhrawardi and it is by no means a positive defense of Suhrawardi’s point of view.