تبیین حرکت‌شناسی ابن‌سینا در سنّت تفسیری حلّ مشکلات الاشاراتِ طوسی

کتاب الاشارات والتنبیهات از نگارش‌های موجز و ژرف مربوط به اواخر دوران زندگی ابن‌سیناست. بعد از نشر الانارات فی شرح الاشاراتِ فخرالدین رازی در قرن ششم هجری، کتاب الاشارات والتنبیهات کانون توجه اندیشمندان بعدی قرار گرفت و در پرتو آن ادبیات گوناگون و گسترده‌ای از حاشیه و تعلیقه گرفته تا شرح و تلخیص پدید آمد. یکی از این نگارش‌ها، حلّ مشکلات الاشارت نصیر‌الدین طوسی است. بر پایۀ سنجش نسخه‌های موجود از این دو اثر به نظر می‌رسد در سنّت آموزش فلسفه در ایران، متن اشارات همواره بر پایۀ تفسیر طوسی مبنای تدریس قرار می‌گرفته است. بدین صورت که استادان فلسفه از روزگار طوسی به بعد، شرح طوسی را شایسته‌ترین تفسیر از آراء ابن‌سینا به شمار می‌آورده‌اند و همان متن را به فراگیرندگان فلسفه تدریس می‌کرده‌اند. حرکت‌شناسی در آثار گوناگون ابن‌سینا چه مفصل مانند الشفاء و چه مختصر مانند عیون الحکمة مطرح شده است. امّا آنچه سبب شد تا در نوشتار حاضر بحث حرکت‌شناسی ابن‌سینا در نمط دوم (فصل ششم- فصل هشتم) از کتاب حلّ مشکلات الاشارات طوسی مورد بررسی تفصیلی قرار گیرد این بود که اوّلاً در میان آثار ابن‌سینا کتاب الاشارات والتنبیهات دارای سنّت تفسیری گسترده‌ای است و ثانیاً تاملات فلسفی قطب‌الدین شیرازی، سیّد برهان‌الدین بخاری، بدرالدین تستری و میر سید شریف جرجانی بر حلّ مشکلات الاشارات ناظر به این بحث تاکنون مورد توجه قرار نگرفته و منتشر نشده است. در این نوشتار ضمن ارزیابی پژوهش‌های جدید در مضوع یادشده کوشش بر آن بوده است تا اهمیّت کتاب الاشارت در پرتو سنّت تفسیری آن، نشان داده شود.