تاملی در ارزش معرفتی قاعده حسن و قبح عقلی(ارزیابی دیدگاه متکلمان و فلاسفه)

در باره رهاورد معرفتی اصل حسن و قبح عقلی از حیث ظنی یا یقینی بودن بین متکلمان و فلاسفه اختلاف نظر وجود دارد که قول به یقینی به متکلمان و ظنی به فلاسفه نسبت داده شده است. در این مقاله نویسنده با روش تحلیلی و بر خلاف ادعای بعض محققان و تفکیک دو معنای اصطلاح «عقلی»، (عقلی مقابل ظنی و مقابل نقلی) نشان داده است که فلاسفه هم طرفدار عقلی بودن حسن و قبح هستند، اما بداهت آن را بر نمی تابند. نگارنده با تحلیل و تحویل نظریه متکلمان به صُور مختلف(ادعای برهانی یا بداهت حسن و قبح، ادعای موجبه کلیه یا جزئیه آن) کوشیده است به جمع آن دو حداقل در فروض و طیف های خاصی بپردازد. هم چنین برای اولین بار در این مقاله روشن خواهد شد که برهانی و بدیهی انگاری حسن و قبح در حد مفهوم حسن عدل و قبح ظلم، مفید مدعای متکلمان نخواهد بود، اما ادعای بداهت مصادیق حسن و قبح، راست آزمایی آن برای عقل در موارد مختلف ممکن نخواهد بود.

a reflection on the epistemological value of the rule of intrinsically good and bad

introduction: the rule of intrinsically good and bad (al-husn walqubh) is one of the most challenging theological principles among theological schools. the theologians of ash'ari have denied intrinsically good and bad and consider it to be merely narration andreligious which is outside the topic of the article. but other theologians (imamiya, mu'tazila and matoridiyya) were in favor of the perception of good and bad and considered it self-evident and certain, but philosophers considered its source to be conjectures (popularpremises, praiseworthy opinions, and accepted premises) and proof in special cases. on this basis, they have the logical (certainty) epistemological value in general.