شعور از دیدگاه علامه طباطبائی در المیزان؛ مفهوم، انواع، آثار و گستره

در رویکرد تفسیری علامه طباطبائی(ره)، شعور یکی از واژگان کلیدی است. شعور در بحث‌های معرفت‌ شناختی عنوانی است که بر مجموعه ابزارهای شناختی فاعل شناسا اطلاق می‌شود. این مقاله در راستای روشن‌ شدن دیدگاه تفسیری علامه در تبیین این مفهوم سامان یافته است. با کشف دیدگاه علامه در موضوعات معرفتی، می‌توان نظام معرفت‌ شناختی ایشان را کشف کرد. برای این منظور، واژه «شعور» را به عنوان یکی از واژگان معرفتی انتخاب و دیدگاه تفسیری ایشان را تحلیل کردیم. در یک تقسیم ‌بندی کلی شعور را می‌توان به شعور در انسان و شعور در غیر انسان تقسیم کرد. علامه طباطبائی در تفسیرالمیزان بیشتر به شعور انسانی پرداخته و جوانب گوناگون این نوع شعور مانند تعریف، انواع، ویژگی‌ها، آثار و مبدا آن را بررسی کرده است. شعور انسانی عبارت است از: ادراک دقیقی که مبدا آن قلب فرابدنی انسان است. علامه طباطبائی برای شعور انواع «فکری، فطری، باطنی، نفسی، متعقل و شعور به لذت‌های مادی» بر می‌شمارد. ایشان ویژگی‌هایی برای شعور بیان می‌کند؛ مانند اینکه«دارای اصول، مبادی، ابزار و مناط، نشانه وجودیت و موجودیت است، از نعمت‌های ظاهری و از افعال انسان است، شعور دچار انحطاط می‌شود».شعور در دیدگاه ایشان نقش بسیار مهمی دارد؛ زیرا بطلان شعور برابر با مرگ و ابطال انسانیت است. در نظر علامه، افزون بر انسان، موجودات دیگرمانند «فرشتگان، بهشت، جهنم، زمین و حیوانات» نیزاز نوعی شعور برخوردارند.