رویکردی جدید در حسابداری جریان مواد و انرژی سامانه‌های کشاورزی: مطالعه موردی کلزا در استان اردبیل

کاهش هدر رفت مواد در تولید محصولات کشاورزی یکی از مهم‌ترین راهبردها برای افزایش کارایی در بخش کشاورزی است. بر همین اساس، روش‌های مختلفی برای سنجش کارایی اقتصادی و انرژی تولید محصولات کشاورزی به کار گرفته‌شده است. بااین‌حال، اغلب این روش‌ها هزینه‌های پنهان را سنجش کارایی نظام تولیدی لحاظ نمی‌کنند.  هزینه‌یابی جریان مواد (mfca) کشاورزان را قادر می‌سازد تا از میزان انرژی و ارزش‌افزوده‌ای آگاهی یابند که درنتیجه هدر رفت مواد از حاصل می‌شود. در این پژوهش رویکرد جدیدی به منظور سنجش شاخص‌های اقتصادی و انرژی تولید کلزا در استان اردبیل و در قالب استاندارد ایزو 14051 بکار گرفته شد. داده‌ها از طریق مصاحبه رودررو با 65 کشاورز در سال زراعی 98-1397 به دست آمد. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده بیشترین میزان انرژی نهاده مربوط به سوخت‌های فسیلی و کود نیتروژن است. بر اساس شاخص‌های انرژی و اقتصادی محاسبه‌شده به دو روش حسابداری رایج و حسابداری بر اساس هزینه‌یابی جریان مواد، مشخص شد که ارزش کل تولید کلزا بر اساس حسابداری رایج برابر با 59,055,260 ریال در هکتار و در هزینه‌یابی جریان مواد برابر با 65,694,700 ریال در هکتار است. این در حالی است که در صورت کاهش هدر رفت مواد و انرژی (تولیدات منفی) نسبت فایده به هزینه در فرایند تولید افزایشی 0.12 واحدی خواهد داشت. بهره‌وری انرژی و انرژی مخصوص در دو رویکرد حسابداری یکسان بود که دلیل آن عدم دخالت انرژی‌های خروجی در محاسبه آن‌ها است. ولی انرژی خالص در حسابداری رایج با حسابداری بر اساس هزینه‌یابی جریان مواد اختلاف 9,162 مگاژولی دارد. یافته‌های پژوهش حاضر به درک بهتر مسائل و چالش‌های مرتبط با کاهش هدررفت و انتشارهای محیط زیستی و  بهینه‌سازی نظام‌های تولید و همچنین سرمایه‌گذاری در تولید گیاهان زراعی کمک خواهد کرد.

A New Approach to Material and Energy Flow Accounting of Agricultural Systems: A Case Study of Canola in Ardabil Province

Reducing material waste in agricultural production is one of the most important strategies to increase efficiency in the agricultural sector. Accordingly, various methods have been used to measure the economic efficiency and energy of agricultural production. However, most of these methods do not take into account the hidden costs of measuring the efficiency of the production system. Material Flow Cost accounting (MFCA) enables farmers to be aware of the amount of energy and valueadded losses that results from material waste. In this study, a new approach (ISO 14,051) was used to measure the economic and energy indicators of canola production in Ardabil province. Data were obtained through facetoface interviews with 65 farmers in the 2,018. According to the obtained results, the highest amount of input energy is related to fossil fuels and nitrogen fertilizer. Based on energy and economic indicators calculated by two methods of conventional accounting and accounting based on material flow cost accounting, it was found that the total value of canola production according to conventional accounting is equal to 59,055,260 Rials per hectare and in material flow costing is 65,694,700 Rials per hectare. However, in case of reducing material and energy waste (negative production), the benefitcost ratio in the production process will increase by 0.12 units. Energy efficiency and specific energy were the same in the two accounting approaches because of the noninterference of output energies in their calculation. But net energy in conventional accounting differs by 9,162 megajoules from MFCA. The findings of the present study will help to better understand the issues and challenges related to reducing waste and environmental emissions and optimizing production systems as well as investing in crop production.