مشارکت‏امنیتی و انتظام‏مشارکتی بررسی تجارب و زمینه‏های مشارکت مردمی در تامین نظم و امنیت (با تاکید بر ایران

در سال‏های اخیر اهتمام نیروی‏انتظامی جمهوری‏اسلامی به مقوله مشارکت مردمی در امنیت افزایش یافته است. بی‏گمان برای استمرار و توفیق طرح‏ها و ماموریت‏های این نهاد، به همیاری ومشارکت شهروندان نیاز است. در حوزه نظم و امنیت، طرح‏های مشارکتی به دنبال آفریدن فرصت‏های بیشتر دخالت مردم در نظم و امنیت و افزایش اعتماد متقابل میان پلیس و مردم است. در کشورهای مختلف دنیا (از جمله ژاپن، هلند و انگلیس) طرح‏های متعددی با این هدف به اجرا درآمده است که در جهت مقصود خود توفیق داشته‏اند. این کشورها در تبدیل پلیس از سازمانی متمرکز،‏‏ دولتی و سیاست‏گرا به نیرویی مشارکت جو، اجتماع محور و فرهنگ‏گرا، دستاوردهای قابل ذکری داشته‏اند. جامعه ایرانی نیز اگرچه با مشکلات فرهنگی و سیاسی در این زمینه روبه‏رو بوده است،‏‏ اما در گذار از مرحله انتظام‏تخصصی به انتظام مشارکتی موفقیت‏هایی کسب کرده‏است؛ طرح‏های پلیس (نگهبان) محله،‏‏ همیار‏پلیس،‏‏ خدمات مراقبتی و حفاظتی از شواهد آن بوده است. برون‏سپاری برخی از خدمات مانند (پلیس+10) صدور‏گواهی‏نامه،‏‏ گذرنامه، نظام وظیفه ازدیگر مصادیق اهتمام نیروی‏انتظامی به تعامل بیشتر و نزدیکتر با مردم است. در عین حال، برخی از مسایل ساختاری و سازمانی پلیس،‏‏ ضعف فرهنگ مشارکت‏انتظامی،‏‏ قلت طرح‏های اعتمادسازی متقابل میان مردم و نیروی انتظامی، از جمله موانع گسترش مشارکت‏انتظامی در جامعه ایرانی است. مقاله حاضر بر امکان و ضرورت مشارکت‏امنیتی و انتظام مشارکتی تمرکز دارد. مقاله با تشریح فضای‏مفهومی دو عبارت «مشارکت» و «امنیت» آغاز و تلاش می‏شود از ترکیب این مقولات، مفهوم ثالثی تحت عنوان«مشارکت‏امنیتی» و«انتظام مشارکتی» یا غیره ابتکار شود. در اثنای بحث ضمن بررسی اهمیت و تاریخچه موضوع مشارکت‏امنیتی و انتظامی در جهان و ایران، بر زمینه‏ها و راهکارهای جلب مشارکت مردم در امنیت تاکید می‏شود.